TO THE LIFE OF FOXE.

CONTENTS.

NO. Foxe’s First Publication — De non plectendis Morte adulteris consultatto NO. On Calvin’s application to Cranmer for Episcopal Consecration.

NO Extracts from the Christus Triumphans NO. Foxe’s Dedication of the Edition of 1559 to the Duke of Norfolk.

NO. Foxe’s Presentation, etc. etc. etc. to the Prebendal Stall at Durham.

NO. Foxe’s Letter to the President, etc. etc. of Magdalen College, Oxford, with his Edition of “the Acts and Monuments” of 1563.

NO. Foxe’s Letter to Queen Elizabeth, on her Visit to Cambridge.

NO. Foxe’s Letter to Cecil, requesting Permission to employ more Printers on his Book NO. Foxe’s Preface to the “Reformatto Legurn”.

NO. Foxe’s Letter to Queen Elizabeth in behalf of two Dutch Anabaptists. 1575.

NO. Foxe’s Letter to Chief Justice Monson in behalf of two Dutch Anabaptists.

NO. Foxe’s Letter to the Condemned Anabaptists NO. Foxe’s Letter to the Lord Treasurer concerning the Condemned Anabaptists.

NO. Foxe’s Letter to a Foreigner concerning his Son NO. Foxe’s Letter addressed to the Puritans on the expulsion of his Son from Magdalen.

NO. Epitome of Foxe’s “De Christo Gratis Justificante”.

NO Foxe’s Address ad Pr-aepotentes, published during the Persecutions in the reign of Mary, being the first Treatise in Defence of Religious Toleration; published at Basle in the year 1557.

APPENDIX, NO. APPL1 THE following extract from, or rather remnant of, a letter is found among the Harleian MSS., and endorsed “John Foxe to a noble person to receive his wife.” The circumstances alluded to in this letter are supposed to have been the origin of the first work of John Foxe: — “But yow wyl say, thys offense is heynous, and unpardonable. Yf yow can shew me any offense, wch beyng repented not to be pardonable wt God, or yf in ye whole course of your own lyre, wel examined, you fynd not as grett provocation of God hys severite, as thys, than is it somethynge yt you objecte; but if other wyse then I beseche your honorable good lordship for ye Lord Christs sake, to lerne of hym aboue, how to doo here in earth. Yf S. Paul calleth matrimonie between ma and wyfe, a sacrareSt of ye inseparable coiuction betwen Christ and ye church hys spouse, to whose repentance he dalye pardoneth many and grett transgressions; then let thys example of hym breede in your godly breste some lyke imitation, to do not what flesh and bloud peradueture wold suggeste unto yow; but what christian pietie and clemetie, wch superexalteth iudgmet, as S. Iames saieth, through ye Lords spiritt doth persuade you: in wch so doing I doubt not, but your honorable goodnes shall find at length ye same to turne to ye beste for both partes; for her, in releauing her sorrowful restless oppressed soule, sufficiently hetherto afflicted; for yourself, in eschuyng such scruples and perturbations, wch may peradurture herafter encober ye inward quietnes of your mynd, when yt wyl be layte to helpe. Nether do I wryte thys eyther to terrifie you, or to diminish or excuse ye fall of that lady, weh I confess indeed to be great, and to great, if yt had pleased God otherwise for her state and nobilitie; but yet as great as yt is, greater I fynd in ye gospel, wch notwithstanding hath found grace and fauoure, as thys also may fynd wt you, as I well hope by ye Lords grace yt shall, be-seachyng his almyghty mercy, so to work in your noble hart, that her lady-shyp may fynd no lesse fauour wt yow, then she fyndeth wt her Sauiour in heauen, who no doubt deliteth in nothing more then in ye conversion of a synful synner; yea, what ifyt so pleased hym to suffer thys inconuenlence...unhappy castyng down to lyght upon her, therby to wyfie hys servant to a better lyre hereafter. As con’only we see so to fall out none to be better then such whom from iniquitie grace reclaimeth to better reformation, for they comonly stand faste for ever. Although in verie truth yt had been rather to be wysshed, if yt so pleased the Lord, thys falle neuer to haue happened.

Notwithstandyng seyng such falles do ouertake roans fraylite sometymes, better it is in my mynd to ryse agayn wt humilitie, than to stand wt pride: he goeth farre, they saye, wch neuer returneth agayn; and deape is ye falle, that neuer aryseth; but whet arysing is by grace and amedmet, ye falle hurteth nothyng, but causeth ye partie to stand more faster. Yf S. Paul consydering ye couersion of Onesim, some tymes a wicked seruat, wrote to Philemon hys master for hym to be receaued: in asseamble wise, why may not I wrytyng to your good honor, not for your seruat but for your owne wyffe, use the lyke speach for her, as S. Paul dyd for hym? What yf she slypte from yow for a tyme, yt you myght receave her agayn much better then euer she was before, beyng now both a trew seruat unto her Sauiour, and a true faythful wyfe to you for euer? wch hope unlesse upon ryght sure argumts I certenly I coceauved of her ladyshyp, I would not haue enterprised thys my trauayle and sute in her behalf.”

In another hand, “Joh. Fox to a noble person to receive his wife.” F566 De non plectendis Morte Adulteris Consultatio Ioannis Foxi. Impressum Londini per Hugonem Syngletonum, sub Intersignio D.

Augustini. Anno Domini MDXLVIII.

GENEROSO VIRO THOME PICTONO I. FOXUS SALUTEM ET PACEM IN CHRISTO.

UT semper ab onmi contentionis studio natura fui alienissimus, nihil non ferme malens concedere, quam contentionis funiculum cum aliis trahere: ira nullo modo peccatorum causam possum deserere, pro quibus tam lubenter mortuus est Christus, quin simul cum Samaritano saucium ilium semianimem oleo sumptibusque adjutem quod possim. Quanquam scio equidem non defuturos, quibus caussam parum hic plausibilem aut favorabilem videbor sustinere. Plerique ita omnes ad condemnandum quam ad ignoscendum sumus procliviores. Nimirum tam atrox res peccatum videtur omnibus, tot patitur oculos, tot habet judices, tot animadversores sustinet, cui nec ipse patrocinari in praesentia aut possim aut velim. Sed miror hanc hominum, Christianorum etiam, inhumanitatem dicam aut philautiam, qui caeteros usque adeo abhorrere solent in vitia prolapsos, quasi Dii ipsi terrestres sint, aut ab iisdem notis prorsus immunes. Neque quisquam fere, ut nunc sunt mores, invenitur, qui in traducendis alienis offensionibus non cupit suam nobilitare probitatem. Atque ut hoc in Deo justissimum esse potest, certe in hominibus nimis quam incivile ac inhumanum videtur mihi. Iam veto cum neque Deus ipse in nos eam exerceat severitatem, qui libenter nobis condonavit omnia, ac quotidie condonat collabentibus. Quanto tum aequius mortales ipsos mitiores in se esse judices existimandum est; moderatam reprehensionem aut publica magistratuum officia non improbo. Caeterum odium hoc, haec tam acerba indignatio in privatis professoribus etiam, non solum in vitia, set et in homines ipsos, nescio an hominibus convenit, certe Christianorum parum respondet professioni, cujus adeo vis omnis quid aliud est tandem, quam inexhausta quaedam erga peccatores charitas et tolerantia? praesertim qui natura non voluntate mali sunt. Alioqui enim justis ac insontibus quorsum Christo opus erat, aut redemptione? Verum longe diversa est humani judicij censura. Quos bonos videmus, hos libenter amplectimur. Contra si quis quid paulo gravius admittit per vitae imbecillitatem, quanto supercilio, quam censorea majestate in miserum destomachamur, quam execramur, etiam viri consortium abominantes! Attamen ita humano judicio nobis obsequendum est, ne Evangelicae charitatis interim praetereamus disciplinam, quae quoniam ubique nunc adeo frigere incipit apud Christianos, non putavi dissimulandam sententiam meam: in qua si quid a me vel imprudentius assertum sit, aut a vero dissentaneum, totum id tibi, mi Picto, limandum defero, ac corrigendum summitto. Opto tibi cum omnibus christianis fratribus pacem et gratiam christianam. Tuus I. Foxus.

DE NON PLECTENDIS MORTE ADULTERIS CONSULTATIO.

SI in libera Christianorum ecclesia liberum sit animi mei declarare sententiam, equidem nec utile nec necessarium judico, ut in adulterio deprehensi mortis supplicio afficiantur. In qua tamen sententia hoc mihi primum praefandum est, neque me aliorum sententiis praejudicatum velle, tum neque contra politica jura aut civilem administrationem ullam hic instituere disputationem. Quod si ita reipublicae ratio suadeat, ut moriantur adulteri, hocque consultis-simum esse videatur ad publicam humanae societatis tranquillitatem, nihil reclamo, quin civiles magistratus praescribant sanxiantque in iis rebus pro arbitratu suo. Gestant enim legitimum gladium, quem nobis nullo pacto ipsis manibus extorquere licet, quibus adeo omnem obedientiam praecipit christiana professio. Caeterum si id agant ecclesiastae doctoresque evangelici, qui zelo tituloque ecclesiae huc instigant principes, quasi Christi negotium agentes, id primum videant, ne, suum magis zelum quam evangelicam disciplinam secuti, impediant potius Christi caussam quam provehant. Utcumque enim in rebus hujusmodi arbitraria est principum potestas statuendi ac decernendi pro re nata, minime haec profecto saevitia in ecclesiasticum doctorem competit, qui legum horrorem ac asperitatem delinire deberet, non exacuere principum ani-mos; ad lenitatem ac christianam christotita subhortari, non classicum accinere severitatis, non faces praebere ad incendia, non irae materiam suggerere. Etiam in priore testamento diserte testatur Dominus, non velle se peccatoris mortem, sed ut convertatur ac vivat potius. Quanto id ipsum luculentius ex-pressit Filius Dei Christus tot exemplis concionibusque suis, addita insuper redemptione per sanguinem suum, qua non justos sed flagitiosissimos etiam quosque, quicunque aliquando ad se converterent, e Mosaica obligatione mirabili triumpho expedivit. Hic si se tam exorabilem ac propitium ostendit in ignoscendis peccatoribus, in redimendis etiam, cur tum non exprimunt, non imitantur indolem ac disciplinam illius, qui illius se profitentur discipulos? Si saeculi hujus indies accrescens libido ac impietas tantopere eos commovet, quaeso quae tempora unquam fuere inquinatiora quam et cum Christus cum apostolis suam inchoabat praedicationem? Atqui magis hoc nomine opus erat istorum vigilantia in resecandis vitiis. Infaeliciter medetur morbo qui vitam aufert aegrotanti.

Alioqui si morte illico sit occurrendum mortalium vitiis, quorsum opus pastorum cura aut ministerio, quando id per magistratus confici facillime poterat? Quo tum attinet pastorum institutio nisi ut horum salubri cura humanae imbecillitati consulatur? quae alioqui natura sua plusquam praeceps in omne flagitium ruit. Tolle doctrinae praesidium, tolle pastoralem functionem, quid habet humana fragilitas quo foveatur, quo instituatur? pas-tores enim ac praesides verbi quid aliud sunt vulgo, quam patrum vice erga filios tenerrimos? Quis unquam pater filium aberrantem occidit? at paterna potius indulgentia castigat ad meliorem resipiscentiam.

Quod si patres ipsi in tyrannos vertantur ac judices: quid spei amplius superest filiis si quando usu veniat ut prolabantur? Et quis nostrum non est aliquando lapsus, et adhuc labitur saepenumero? Exempla etiam petamus a sanctissimis. Quid Davidis sanctimonia integrius? quid Solomonis prudentia sublimius? et tamen turpis simi ipsorum lapsus abunde nos docere possunt, quid in quemque mortalium queat cadere.

Atque illi tum etiam haec commiserant, sub Mosaico adhuc tes-tamento abstracti, nondum evangelica gratia orbi prodita, in quos tamen non usque adeo saevierunt prophetae, nec quicquam illis deferebant aliud, quam quod a Domino aperta voce acceperunt: neque enim tum quicquam agebatur nisi ex sententia Domini, haec sola expectabatur a populo, sine hac nulla edebatur prophetia, nec propheta praedicabat. Atque utinam pari religione id observatum nunc esset apud pastores evangelicos, ut nemo adferret quicquam in suggestum nisi sermones Dei, ut air apostolus, ac ea quae a Doctore Spiritu audita ac comperta essent. Quanquam ne tum quidem defuerunt personati prophetae, qui commentitia oracula occinebant populo, sed ii suam non Domini sententiam enunciabant. Atque equidem omnibus votis optarim nullos extare hujusmodi in populo christiano, qui eiki physioumenoi hypo tou noos tis sarkos autou, ac frustra sufflati in iis quae nunquam viderunt, quicquid ipsis cerebri sui judicium aut mentis devotio suggerit, continuo antumant pro evangelico oraculo obtrudendum populo. Mysticus ac divinus est grex, Christi populus, proinde non nisi divinis pascendus sermonibus. Suspectum esse debet quicquid humanum est, quantumvis alioqui plausibile, aut rationi abblandiens: Dei vox, veritas ipsa, fallere non potest, in qua sola consistit omnis reipublicae christianae administratio: graviter itaque Paulus ministros propheticos ad suum exemplum provocat, ne quis dicturus in ecclesia loquatur, nisi ut sermones Dei intelligens nimirum nullam recipiendam doctrinam quantumvis probabilem aut verisi-milem in ecclesia spirituali, nisi quae a verbo Dei aut Spiritus illius certissimo instinctu proficiscitur. Alioqui multa afferri possunt ab humano judicio ac ratione petita, et aequa, et salubria, quae tamen non ut sermones Dei nobis admittenda sunt. Quod quisque a Deo certiore aliqua fide aut instinctu acceperit, vel tuto efferre potest, juxta Davidicum illud:.. “Credidi propter quod locutus sum. Alioqui fallere potest quidquid adfert humana opinio quantum vis aequi aut veri simile. Ita justum fortassis ac equum videri possit, ut moriantur adulteri, si penes humanam rationem sit judicium rei: caeterum in iis rebus non humana ratio sed voluntas Dei adhibenda est in consilium, quae non judiciis nostris sed Spiritu ac verbo suo metienda est. Saepe enim fit, ut quae nobis recte ac legitime facta videantur illius judicio non ita approbentur, et e diverso: quae nos pro indignissimis habemus atque explodimus, its applaudit Deus, atque in gratiam recipit. Sic Judaei olim superciliosi virtutum suarum persuasione turgidi, reliquas gentes et publicanos ceu execrabiles fasti diebant. Sic hodie superbus mundus afflictos, squalidos, calamitosos ridet ac nauseat ut catharmata, qui tamen apud Deum sunt fortassis inter acceptissimos. Tantum interest inter Dei judicium et hominum.

Quemadmodum merito audimus apud Esaiam: “Quantum distat coeli terraeque intercapedo tantum discrepant viae meae a viis vestris et cogitationes meae a cogitationibus vestris, dicit Dominus.” Ideo fit quod mens humana a principio vitiata non aliter caligat in illius rebus, quam noctua ad solem, quod dicitur, unde recte propheta clamat alibi: “Ubi scriba, ubi sapiens hujus mundi?” Satis superque nos commonefaciunt antiqua exempla, quorsum evasit illorum temeritas qui in hierarchia christiana humanum adeo admiscentes judicium tot praescriptiones, tot onera, tot sanxionum sarcinas obtruserunt plebi, quibus dum ornate studebant rempublicam Christi, quid aliud quam deformarunt ac vastarunt omnia? Quo magis nobis omnibus oculis advigilandum est, tum maxime pastoribus ecclesiae, ne quid praecipiti judicio agamus, praesertim in iis rebus quae non habent apertum Scripturae firmamentum. Scio quanta severitate per Mosen mulctata sunt adulteria in lege veteri, sed cur illam appellamus veterem, nisi recentior sub iisset lex, cui par est priorem cedere? Alioqui si nihil arbitrentur in rebus hujusmodi mutatum esse, cur duo edita sunt testamenta? Cur non prius perduravit, si nihil in eo inesset, quod a succedente posteriore antiquari oportuit? Sin ipsi non poterint inficiari, quin jam aliter mutentur res, quid igitur mutatum sit, aut non mutatum, ipsi definiant. Sed scio quid Scholastica Theologia mihi ilico obganniet, quae cum in tres partitiones Mosaicum instrumentum distinguit, nihil aliud praeter ceremonialem duntaxat partem nunc abrogari putat.

Verum cur tum Jesus patriae legis secutus judicium, non jussit lapidari adulteram manifestariam? Cur Paulus incestum excommunicatum Corinthiis restituit? Cur idem palam profitetur nos mortuo prorsus priore marito, in legitimo conjugio nupsisse alteri? non unam videlicet legis partem, sed ipsam universam legem intelligens, quae non tantum in ceremoniis continebatur, sed etiam in decretis nobis adversabatur; neque enim ceremoniae nobis quicquam obfuerunt, verum judicia et chirographum praeceptorum Dei, adeoque hoc ipsum dicit sublatum e medio suffixum cruci Christi. Quamobrem si non jam secundo marito nupsimus, nimirum a priore saevitia in alterius testamenti jus ac libertatem traducti, cur tum superiores constitutiones revocamus, veluti a Christo ad Mosen, a calcaria (ut aiunt) in carbonariam delapsuri? Quis tam inscius est Scripturarum, qui nesciat veteres illas sanxiones legis Mosaicae non ita datas, ut perpetuo duraturas, verum pro tempore promulgatas illi populo scilicet, veluti paedagogi vice, propter transgressionem, donec adveniret ipsemet domus Author, patriaeque Pater, Christus, moderaturus videlicet familiam suam pro arbitrio atque imperio suo. Non aliter ac si Tyranno cuipiam Areopagitarum intolerabili novus aliquis, molliorque rex succederet, non necesse haberet omnia pro illius decretis placitisque agere, at ipsi liceret legitimam rempublicam pro ratione facilitateque sua temperare. Non quod censeam Mosen Christi in familia ministrum quasi tyrannum injustis legibus rempublicam Dei administrasse. Quid enim justius lege Dei, aut aequius, quae ab ipsa justitia proficiscitur? Neque omnia quae severa sunt, ilico pro injustis ducenda sunt. tum quid si Deus cum populo suo severius egit in coercendis ac puniendis illorum flagitiis, pro temporis illius ratione justam iram suam de coelo patefaciens, severe is quidem, at non injuste egit. Caeterum ea nunc temporis difficultate defuncti sumus, ali usque in imperium successit Princeps, qui superiores leges non abolet, ut injustas, sed lenitate severitatem illarum ac rigorem temperat: ut jam usu exerceant, non damnent vigore, regant, non obligent, pungant, non occidant Christianos perinde ac si serpenti aculeus eximatur, manet quidem serpens, ac sibilare potest, at veneno inficere nequicquam poterit. Cujus rei luculentum apud Mosen ipsum constat documentum. Quippe in Hebraeo populo, primum multos peremerat serpentum virulentia, tamen postquam aeneus serpens suffigebatur, prorsus adempta illis est omnis laedendi facultas. Hoc quid aliud adumbrat nobis quam venturum Christum, qui soluto pro peccatis pretio legem esset enervaturus, cujus lethali maledicto mortales omnes succumbebamus. Verum quid retulit tanto sudore comparasse nobis hanc a lege immunitatem, nisi com-paratam nos retinuerimus? Quid aliud tot retro saeculis moliti sunt episcopi, pontificos, ac scribae hujus saeculi, quam ut publica haec novi testamenti libertas ad quam paucissimos pateret, dum tot vinculis ac repagulis miseras adstrinxerant conscientias, quas Christus tanto pretio vindicavit ad libertatem, quod jam olim etiam Augustini temporibus perspectum est, unde merito vir ille con-questus dicitur, paulo minus tolerabiliorem Judaeorum fuisse conditionem, quam Christianorum. Et quid aliud nunc quam exempla illorum quodam modo imitamur, qui non cessamus adhuc legibus tam cruentis cumulare ecclesiam Christi, in qua peccatores plerique sumus certe infirmi omnes. Non hic ago patronum carnalis licentiae, quo impunitius peccent ii qui nunquam meditantur resipiscentiam. Nec vellico politicas ac ordinarias leges, quae reipublicae nomine pacisque publicae salubriter a magistratibus imponuntur. Verum non probo istam in theologis importunitatem, qui sic acuunt civiles leges praeter omnem necessitatem, certe longe praeter professionem. Horum erat gratiam evangelicam quam latissime disseminare, populum invitare ad resipiscentiam, infirmos spiritu lenitatis ducere, praefractos a peccatis, non a vita abducere, denique ita gregem christianum instituere, ut quam minime opus esset legibus. Id autem non vi ac morte efficient, sed Spiritu ac vigore verbi, non si plurimorum occiderint corpora, sed si internum peccatorem gladio Spiritus confoderint. Siquidem altius penetrat in medullas ossium fortiusque rapit vox verbi efficax, quam mille leges aut ulli gladii. Haec illa panoplia est, qua concionatores belligerare debent, haec unica via ac medela est, si adulteriis vitam humanam repurgari volueris, nimirum ut moechos ad continentiam non ad mortem duxeris. Neque enim vitium est in carne, sed profundius latet in concupiscentia: haec primum medenda pars est, qua semel curata, facile corrigitur quicquid in carne contrahitur. Ea si vitiata manet, nihil efficient legum externarum severitas. Coercere fortassis externam possit licentiam, sed quid hoc ad vitae christianae correctionem, dum nihilominus mens non cessat moechari, manetque adultera. Spirituale hoc hulcus, spiritualibus proinde pharmacis medicandum. At qui occidit, non is medicatur: qui corpus aufert, non adfert resipiscentiam. At quo tandem ista subservit concionatorum professio ac institutio, nisi ut collapsos erigant, confractos consolident, oves errantes moneant, aegras consolentur, perditas restituant. Et prohibet Dominus in Evangelio resecari arborem jam computrescentem, at limo fimoque foveri vult spe sanioris fructus. Alioqui quorsum opus esset illorum cura atque opera in ecclesia christiana, si oneratis non est inserviendum ac laborantibus? Validis enim non est opus medico, juxta sententiam Domini. Jam quo pacto subserviunt imbecillitati fraternae, qui morti adjudicandos censent eos qui prolabuntur? Quis unquam medicorum operam ministrat aegrotanti occisurus eum quem in tutela salutis suscipit? Et quid ecclesia evangelica est aliud, quam myrothecia quaedam omne genus alexipharmacis exuberans? Quid aliud ministri Christi quam medici? et populus, quam colluvies languentium laborantium, caecorum, claudorum, paralyticorum, quos quisquis propter aegritudinem deserit, is confiteatur nescire se quid est ecclesiastem agere.

Olim ea Christianorum vigebat charitas, ut quo plus quisquam authoritatis teneret in ecclesiam id potissimum exerceret in servandis quamplurimis.

Talis erat Ambrosius Mediolanensis episcopus. Talis Babylas Antiochonus, quibus laudi summae vertebatur, quod principum saevitiam cohibentes, praecibusque suis intercedentes pro facinorosis, quosdam e judicum manibus expediverunt alioqui perituros. Et quid aliud tot concionibus agit Christus quam curam discipulis injicit ad tuendos ac fovendos suos, dum eos salem terrae, lucemque mundi appellat, dumque Petro tanto studio commendat pascendum infirmum gregem? Ita admonens eos, “Quemadmodum me misit vivens Pater, ita ego mitto vos.” Non mittebatur ille ad malorum perniciem, sed ad salutem, ne arundinem quidem quassatam proterens, nec fumigans linumextinguens; non malum malo rependens, sed pro inimicis etiam mortuus est; non vindicans mortalium scelera, cum id illi justissime licuisset, sed gratiam ac ignoscentiam concedens omnibus, resipiscentes ultro amplexus est, pervicaces reliquit poenitentiae. Porro doctrinam hanc tot insuper exemplis comprobat, dum peccatores ac peccatrices toties excusat apud pharisaeos, dum publicanis comminatur, filium profugum obviis amplexibus recipit, septies septuagenariam remissionem Petro imperat, zizania sinit crescere, Petrum jubet gladium recondere, adulterae patrocinatur, cujus caussam si non tutandam suscepisset, cur non simpliciter legis subscribit sententiae? cur tam potenti miraculo illius profligat accusatores, relictam cur absolvit, cur dimisit absolutam? Quid si istis nunc rediturus Christus foeditates ac adulteria itidem inscriberet in frontibus, qui tanta aviditate adulteros vocant ad supplicium; aut quid si ipse Mosaica severitate lapidibus committeret, quoscunque novit hujus noxae reos, exorsus primum ab istis; miror si omnes in hunc diem superessent, qui hanc legem tantopere expetunt a magistratibus. Nullius carpo mores, nec vitam cuiquam invideo, sed quam inique faciunt, qui sibi misericordiam adeo expetunt a Domino, ipsi nullam conservis suis exhibent. Non sentio de magistratibus. Tautum de ils loquor qui se evangelicae gratiae dispensatores profitentur, omnisque eorum doctrina converti deberet ad salutem populi, censores atque aristarchos tam rigidos agunt in ecclesia. Quod si quid sit in vulgi moribus, quod graviorem exigat animadversionem, habet politia magistratus ac praefectos suos, qui si id judicent expedire reipublicae, ut tollantur adulteri, modo-secuti interim rationem reipublicae non necessitatem legis Mosaicae, quanquam et hi meminerint suis quoque legibus Paulinum illud to epieikes adtemperandum esse, non debent profecto iis adversari pastores evangelii. Caeterum ipsos faces praebere, atque huc classico suo instigare principes, (nescio quam sit usitatum,) certe parum respondet professioni. Si civilis duntaxat causa sit, alienum faciunt ab instituto. Si spiritualis sit, proferant in evangelico testamento locum unum ubi Christus, aut ullus Christia postolus, trucidari jubeat adulteros sive etiam consentiat. Scio quid dictat lex Mosaica: sed parum isti advertunt officium Moseah, aut mysterium voluntatis Dei intelligunt, qui ducem illum ecclesiae nostrae coustituunt. Quid enim aliud Moseah, quam prophetica umbra Christi? Quid aliud dux ille plebis Mosaicae deliniabat, quam ducem verum illum orbis venturum Filium Dei?

Quid lex illius tabularis, nisi typus quidam fuerat Christiverae ac spiritualis legis per Spiritum Sanctum in cordibus nostris inscribendae? Illius tot judicia ac minae quid aliud designant, nisi acerrimam ac sempiternam Dei ultionem iis infligendam, qui Filii sui praeceptis non sunt obtemperaturi?

Denique quid illius res gestae scriptaeque adeoque omnis vita erat, nisi figurata ac mystica quaedam imago Christi secuturi, in hoc nobis a Deo prodita, ut certiore nunc fide apprehendamus revelatum, quem tot figuris demonstrabat adventurum? Quamobrem ut Mosem equidem fateor principem fuisse prophetarum Dei, ita non alio tamen in ordine ac numero eum collocandum existimo apud Christianos, nisi ut prophetam illum accipiamus, hoc est, ut minister sit Christi, non magister ecclesiae. Id honoris soli debetur Christo, cujus si isti nunc discipulos se profitentur, ex illius praescripto agentes omnia, qua fronte id ausint attentare, cujus nullum in praeceptore unquam exemplum viderint? Neque vero quaero, num per Moseah legem animadvertere licet in moechos, sed quid in hac re statuit evangelium, quid dicat disciplina apostolica? Quod si adeo apud nos pollere debet Mosaici testamenti authoritas, tot saeculis nobis praecessit Christus, praecesserunt apostoli, multaque ab iis gesta audimus, in quibus non omnia quadrant ad Mosaicam disciplinam, cur non istos aeque obligabat testamenti illius authoritas? Immo cur tam libere interdum resilierunt, nonnunquam aperte etiam negligentes illius praescriptiones, si tanta religione nobis ilium recipiendum arbitramur? Quot illi peccatores procumbentes agnoscebant flagitia aperte a Moseah condemnata, quos tamen ille nihil ominus legitima authoritate indemnes dimiserat, nos videlicet admonens, quales oporteat esse erga peccatores. Alioqui si Moseah adhuc irrefragabilis stat authoritas, quid hoc vult in evangelio, ubi Dominus palam testatur sese etiam Dominum esse sabbati? Et tamen sabbatum celeberrimum honorem in praeceptis Mosaicis habuit, ex quo facile liquere poteat, quid de universo illo testamento sentiendum sit, ubi Christi accedit authoritas. Itaque Paulus toties de lege disputans, quid aliud appellat eam nisi paedagogum Judaeis usque ad Christum, innuens videlicet nihil esse in lege tam sublime, aut divinum, quin Christi multo esset superior futura authoritas. Praeterea cur non idem Corinthium illum incestum abominando adulterio detestabilem tradebat ilico lictoribus juxta praeceptum legis, si tanta incumberet nobis legis servandae necessitas?

Postremo quid facit in republica christiana excommunicatio, aut quorsum in-ducta ab apostolis, si Moseah adhuc judicem in Christianis plectendis sequemur? Quorsum tam sollicite Paulus hortatur tous pneumaticous, ut si quem deprehenderint in delicto, restaurarent hujusmodi spiritu mansuetudinis scopountas seautous, ne et ipsi tententur? Ingens quippe est humanae carnis imbecillitas, et quod cuiquam contingit, cuivis evenire possit. Nec alium fere impotentius impetit Sathan, quam qui maxime christianae studet sinceritati. Quid tum si quis sua victus infirmitate prolabatur in turpitudinem? Et quis adeo sui certus est, qui nusquam impingat? Non jubet Paulus istos ilico rapi ad lanienam, at spiritu mutuae mansuetudinis corrigi ad resipiscentiam. Jam quam longe ab hoc spiritu abest pastorum quorundam violentia, qui tanto im-petu feruntur ad condemnandos adulteros. Ad hanc imaginem olim affecti videbantur Christi discipuli adhuc carnales, qui repulsi ab ingratis Samaritanis incendio ac fulmine exoptaverunt illorum flagrare civitatem. Sed quid tum illis Dominus? “Nescitis,” inquit, “cujus estis spiritus.” Vehemens inerat illis ardor, studiumque tuendae praeceptoris gloriae, et tamen non probat hunc in illis affectum Dominus, quia charitate vacabat evangeliea. Ita et isti pium quidem ostendunt animum in vindicandis peccatoribus: quem non omnino improbarim, sed quia non conjungunt simul eum spiritum, quem Christus tantopere in suis requirit omnibus, tum maxime pastoribus, non est quod zelo lllorum faveamus. “Ita fugienda Sylla est,” juxta proverbii consilium, “ne in Charybdim incidamus.” Ita temperanda sunt pastoribus evangelicis consilia sua ut ne quid peccent interim aut divaricent ab illo spiritu, ad cujus regulam ceu ad scopum omnis vita actioque nostra dirigenda est.

Itaque merito laudatur illa Pauli vox: “Omnia mihi licent, sed non omnia expediunt.” Ad cujus itidem exemplum nobis quoque perpendendum est, non quid liceat, non quid permittat jus nostrum, non quid ferant tempora, sed quid expediat fieri. Scio quidem hanc Christianorum plusquam ferinam licentiam, scio stupra haec atque adulteria, non tam late quam impune grassantia, non aliud promereri, quam ut legum strictissimis cancellis coerceantur. Craterum non necesse est doctores evangelicos ilico exerere vim suam quam suadet humana ultio. Sed spiritu lenitatis sese moderari, reputantes apud se non quid licet, sed quid in quaque re expediat. Quicquid licet magistratibus, externae reipublicae aut apud illos expedit, non expedit continuo apud ecclesiastas ecclesiae spirituales. Habet quoque res ista decorum suum non minus quam comoediae, quod imprimis illi observandum est, quisquis in mundi scena hac personam susceptam cum laude obire nititur. Utcunque zelus hic vindictae in aliis probandus est, nihil in virum ecclesiasticum aptius competit, quam charitatis affectus quae nec saevit nec laedit quemquam, sed cujusque saluti servit spe infatigabili, etiam perdi- tissimos quosque meliorum expectatione tolerans. Non quod perpetua impunitate malorum licentiam fovendam existimem, aut magistratibus non esse exercendum gladium, si quando huc adigat necessitas, sed ministros evangelicos suum officium doceo, quos si lues ac corruptela temporum haec tanta, quanta antehac opinor nunquam in Christianorum moribus visa est offendit tantopere, deberent tamen non in homines, sed in vitia ipsa bilem suam expuere. Haec modis omnibus jugulanda ac resecanda sunt spiritu, ac potentia verbi; hic erat illis omnis exercenda potestas, si quam habent. Qua in re si suis diligenter partibus defuncti essent pastores mystici, minus baberemus profecto in Christianorum moribus quod nunc corrigamus. Nam si rei veram caussam scrutari ac fateri volumus, unde tot stupra haec, tot adulteria, tot omnis sexus foeditates, unde diluvium hoc atque oceanus malorum omnium tam late inundavit in orbem christianum, nisi ex inscitia vitioque pastorum, sive quia non eam adhibent diligentiam in exequendo munere, sive non ea adest illis enargia, ac potentia coelestis Spiritus, sine quo nihil potest esse felix, quicquid in his rebus agitur. Ea olim viguit vis verbi ac potentia, ut ad apostolorum efficaces conciones ingens ubique sequeretur et religionis et morum conversio, neque enim unquam magis ferbuit inter Christi-anos probitatis studium. Erat tum Christus tam efficax in ministris suis, nec minus etiamnum futurus efficax in suis ecclesiastis, si audiri possent.

Neque enim desunt hodie Christi ecclesiae veri ac apostolici pastores, nec unquam defuerunt. Sed nostra culpa fit, qui explosis, atque interfectis iis, quos mittit Christus, nullis praebemus aurem nisi quos duntaxat ad id muneris humana admittit electio. Quod si soli essent sacerdotes, qui sibi peculiari aliquid jure devinctum haberent Spiritum Sacrum, suoque duntaxat juratum ordini, equidem non indignos hosce arbitrarer hoc privilegio. Verum ut ingenue confitear semel quod saepe expertus sum.

Nullos video nec accommodos minus ad hanc pro-vinciam, nec magis a Spiritu Christi alienos quam unctos rasosque istos, quos sacerdotum titulo appellamus. Non omnes incesso sacerdotes, inter quos non-nullos scio feliciter diligentes, quosdam doctos atque opipara etiam eloquentia praeditos. Sed quid hac in re humana sedulitas praestabit [aut] eloquentia, ni efficax illa cooperantis Christi vis virtusque accesserit, quae quam latissime sese diffundit per omnes hominum ordines atque aetates, non obligata nominibus aut personis hominum, libere aspirans ubi lubet. Quae tum haec Christianorum est incogitantia, qui sacerdotibus solis suggestum aperiunt, reliquum laicorum vulgus ut effoetum sterileque excludunt, quasi praeter istos sint omnes fungi ac asini, quasi nulla usquam prophetia, nulla cognitio, nullum spiritus secretioris charisma, nisi solis in sacerdotibus inveniatur. At longe aliud perspiciebat propheta ille, qui indubitato vaticinio praedixit fore, ut omnes essent theodi-dacti, doceretque quisque proximum. Quod si verum sit, nostrisque insuper temporibus comprobatum, cur liberam prophetici spiritus dispensationem uni huic sacerdotum alligamus, caeteros omnes ab illius ministerio submoventes, non admodum Judaeis illis dissimiles, apud quos vix erat tolerabile quenquam dogmatisten agere apud populum, nisi qui scriba esser, aut Pharisaeus legis candidatus. Non incuso sacerdotes omnes, sed quod compertum est, liquido me posse affirmare arbitror, complures esse laicos (quorum etiam novi non-nullos), quorum fidei, vigilantiae, ac doctrinae summae, si functionis ecclesias-ticae administratio committeretur, (absit invidia veritatis,) aut ego fallor, aut ecclesiam aliam, quam nunc habemus, essemus habituri. In iis etenim situm est qui verbi praefecturam gerunt, qualis sit futurus populus; qui si recta via ac exemplis praeeant plebi, non potest non illa consequi. At quo pacto illi de judicio Dei, de evangelio, de gratia, de pietate, sive de re ulla concionabuntur aliis, qui nunquam sunt in eadem ipsi exercitati? Quo pacto afficient, rapient, concutient securas mentes, quantalibet vi eloquentiae praediti, qui nullam secum vim spiritus adducunt ad persuadendum? Res haec ut humana non est, ita non nisi divinos requirit artifices, qui non lingua adeo, non voce, non lateribus, non acumine valent, aut scripturis quamplurimis cumulandis, at spiritu potius efficaces, affiatu potentes, scriptura felices ac opportunos, denique divinam in se vim ac numen spirantes, quo non modo feriant externas aures, sed intimos animorum recessus penetrent ad ossium ac compaginum usque divisionem, adeo-que totam hominis vitam in novum quendam habitum transforment, Haec illa deinosis est non humanae eloquentiae, sed virtus in nobis agentis Christi: quam vel iis omnibus inesse optarim, qui praesunt docendo populo, aut cos saltem acciri ad docendum, quibuscunque haec sit majori mensura collata a Domino. Ea ratione non dubium est, quin ecclesia christiana multo felicius genuinae puritati restitueretur, simulque purgatior undique redderetur non solum in moribus officiisque vitae, sed etiam in religione, qua nihil aliud est profecto in vita nostra corruptius. Interim si publicae regni hujus utilitatis videbitur interesse, severius aliquid in adulteros statui, sunt vincula, sunt exilia, sunt carceres, sunt inustiones, est excommunicatio, qua effrenis libido restringi, atque etiam fortassis sanari potest. Continuo autem ad mortem ipsam progredi, nisi de gravissimis et maximis causis, non est disciplinae christianae. Certe nulla est religionis necessitas, quae huc Christianos adigat. Dixi pro tenuitate mea.

FINIS.

CORONIS AD ADULTEROS.

Te quaeso, mi frater, me non aliter accipias ac sentio. Vitia nullius foveo, ne quis hac defensione abutatur ad majorem moechandi licentiam. Tantum hic evangelicae libertatis negotium ago, contra quosdam, qui Mosaicae legis necessitatem videbantur reducturi. Quo major nunc tibi incumbit sollicitudo, ne tam obviam hanc Christi beneficentiam rapias ad occasionem carnis, sed ad gratiarum actionem atque resipiscentiam. Ut ne nescias enim, non vocavit nos Deus immunditiae causa, sed puritatis, nec alio spectat haec nostra consul-tatio: quae si quid te ad mutandam vitam flexerit, nil quaero amplius. Sin minus, scias te non a magistratibus quidem tuis, sed ab exoticis illis duntaxat Judaeorum legibus vindicari. Vale, ac resipisce per Christum.

Cum privilegio ad imprimendum solum.

APPENDIX NO. APPL2 “PERUSING of some papers of our predecessor Matthew Parker, we find that John Calvin and others of the protestant churches of Germany and elsewhere would have had episcopacy if permitted: but could not, upon several accounts, partly fearing the other princes of the Roman-catholic faith would have joined with the emperor, and the rest of the popish bishops, to have depressed the same; partly being newly reformed, and not settled, they had not sufficient wealth for to support episcopacy, by reason of their daily persecutions. Another, and a main cause was, they would not have any popish hands laid over their clergy; and whereas John Calvin had sent a letter, in king Edward the Sixth’s reign, to have conferred with the clergy of England about something to this effect, these two bishops, Gardiner and Bonner, intercepted the same, by which Mr. John Calvin’s overtures perished; and he received an answer as if it had been from the reformed divines of those times, wherein they checked him, and slighted his proposals: from which time John Calvin and the church of England were at variance in several points, which otherwise, through God’s mercies, had been qualified, if those papers of his proposals had been discovered unto the quaen’s majesty during John Calvin’s life; but being not discovered until about the sixth year of her majesty’s reign, her majesty much lamented that they were not found sooner, which she expressed before her council at the same time, in the presence of two of her majesty’s great friends, sir Henry Sidney, and sir William Cecil, lord Burghley.” — “ The hunting of the Romish Fox,” etc. by Robert Ware, Gent. pp. 91 — 93. Dublin, 1683.

APPENDIX NO. APPL3 THE following is the title of the work called “Christus Triumphans, Comoedia Apocalyptica: Autore Joanne Foxo Anglo. Accessit, in Christum Triumphan-tem Autoris ejusdem Panegyricon. Apocal. xxii. ‘Spiritus et sponsa dicunt, Veni Domine.’ Basileae, per Joannem Oporinum.”

At the end is this colophon : — “Basiliae, ex Officina Joannis Oporini, anno salutis humanae M.D.LVI. mense Martio.”

Prefixed is the following dedication : — “ Clarissimis viris, D. Bynksio, D.

AEscoto, D. Kelko, cumque his universo Mercatorum christianae pietati faven-tium sodalitio, Joannes Foxus salutem, atque aeternam cum Christo societatem.

Si in nuncupandis opusculls, spectari illud a viris literaris solet, ut lucis vel ornamenti aliquid adjungant iis, quibus studiorum suorum monumenta desti-nant: fateor longe ab eo abesse ingenii nostri foeturas, ut cuiquam splendorem afferant, ipsae potius aliorum egentes adjumentis. Sin ea veto ratio eorum est, quo promptae voluntatis gratitudinem, officiumque hoc pacto erga eos exprimant, quibus se obstrictos credant: multae sunt et graves causae (viri ornatissimi et spectatissimi (etiam collegam vestrum D.

Waltonum eadem jungat epistola), cur inter caeteros multos, quibus multum debent bonae literae, meam erga vos observantism, literario hoc munusculo in primis testari debeam: vel quia seorsim singulari vestrae benignitati, pro non vulgaribus in me officiis, debeam non mediocriter: vel etiam magis publico literarum nomine, quibus adeo exornandis, ac provehendis, mirificos vos Mecaenates praestare intelligo. Praetereo hic reliqua laudum vestrarum decora, singulare pietatis studium, pectoris cordatam prudentiam, cum rara copulatam modestia, mentisque piae possessionem; et quid ego singulas virtutum vestrarum dotes enumerando explicem, quibus multo estis, quam opibus, feliciores? Postulant haec non epistolarem operaro; et nos brevitati studere cogunt urgentes nundinae.

Tantum de literis nunc ago, quas si vel favore saltem vestro utcunque benevolo dignaremini, equidem eximia id laude dignum in hominibus mercatoribus ducerem. Solebat enim hoc hominum genus, quaestuariis addictum artibus, cum philologiae studiis minimum habere commercii.

Nunc permutatis rerum vicibus, quos primarios potissimum Atlantas habere conveniebat, ab his fete desertae politiores literae, religionisque sincerae cura, nusquam magis quam apud hunc ordinem vestrum, patrocinium sibi atque asylum reperiunt. Quod quum ex aliis vobiscum, tum ex vobis sane cum primis liquere poterit: quibus satis non est, honestas artes honesto favore, ac propensae voluntatis studio, ceu benigna, quadam aura fovere, nisi et impensae insuper vestrae iisdem suble-vandis accedant, quas quotidie in laboriosissimo hoc literarum ae linguarum cursu desudantibus subministratis, ea liberalirate, ut nemo fusius: ea porro modestia, et simplicitate, ut vix praeter vos ipsos sciat quisquam, quae tanta cum laude geritis. Etsi veto in hoc laudis genere non soli sitis, quin et alios complures tum Argentinae, tum Francfordiae mercatores, ejusdem virtutis comites habeatis: his tamen alius dabitur praedicandi locus, et materia forsan uberior. Haec interim vobis liberius tribuenda existimavi, partim quo nonnulla ad vos debitae gratiae portio redeat: partim, ut alii vestro evocati exemplo, non modo eximiam pietatem vestram pervideant, sed eandem insuper in fovendis studioso-rum literis studeant imitari. Venit ergo ad vos, vel, si permittitis, ad universum etiam Mercatorum ordinem “Christus Triumphans.” Utinam et idem omnibus veniat triumpharis, non in theatro, sed in nubibus: non sub aenigmate, sed in conspicua majestate sui Patris, cunctis conspiciendus. Quod nec diu fortasse aberit quanquam id nostrae certitudinis non est, quam mature affuturus sit ille. Illud liquido dixerim, eo nunc prolapsum esse rerum humanarum sch~ma , ut nunquam adesse posset opportunius. Caeterum haec quae nescire nos voluit, illi permittentes, id interim quod nostrum est agamus sedulo: ita se quisque in eum diem ut paret, ne Sponsus subito irruptens, nos supine stertentes, aut impure dissolutos adoriatur: tantoque id maturius nobis agendum arbitror, quod expletis jam omnibus fabulae partibus, mundi hujus scena properare videtur ad supremum illud, Valete et plaudite: sicque imminente rerum omnium catastropha, emensisque prorsus vaticiniis, ut nil restare videatur, nisi vox ilia Apocalyptica, de coelo mox audienda, Factum est. Paulus quondam ad Thessalonicenses scribens, tot abhinc saeculis Sponsi adventum expectantes jussit, ne cito animis permoveantur, quasi ille instaret dies: haud prius ven-turum ilium admonens, quam patefiat perditissimus ille Antichristus, Spiritu Divino profligandus. At nunc si viverent Thessalonicenses, quanto magis adventum illum expectarent Domini, velut in foribus imminentem: praesertim quum filium iniquitatis ilium tam conspicue, non solum revelari, sed ubique in animis pene omnium evanescentem cernerent? Et tamen perinde quasi nunquam sit adfuturus triumphalis ille Christi dies, tot nominibus promissus in arcanis literis, aut perlongo absit intervallo, tot argumentis vicinus, mirum quam altum interim mundus hic dormit securitatis lethargum. Adeo ubique crapulae, luxui, ambitioni, rapinis, latrociniis, malitiae, virulentiae, sycophanticae, ac sordi-darum rerum curis passim indulgetur a christiano populo: charitate interim sic refrigescente in animis hominum, cum hujus comite modestia, ut vix tenue ejus, fere inter natura etiam conjunctos, vestigium reperias. Denique eo res rediit, ut si quis e sublimi velut specula demissis oculis res hominum fixius con-spicetur, quaquaversum nunc maturos terrae botros, tempusque esse vindemi-atori angelo falcem mittendi judicet. Quocirca non abs re facturus videbar, si inter caetera studiorum nostrorum exercitia, hujusmodi pararem aliquid, in quo propositis temporum periculis, nostros aliquo pacto ad majorem hujus vitae contemptum, futuraeque curam expergefacerem. Quanquam non licuit in hoc Dramate, singula vitiorum genera, atque crassiora vulgi flagitia, more veteris comoediae flagellare. Id enim in Asoto, reliquisque doctissimae Germaniae comoediis, tum potissimum in concionibus quotidianis, abunde est proestitum. Nobis tantum Apocalypticam historiam prosequentibus, satis erat, ea duntaxat literis sacris in theatrum transferre, quae ad res potissimum ecclesiasticas pertinebant, Primum futurae immortalitatis certitudinem confirmamus, introducta animae et corporis uJpotupwsei , adversus Epicumos quosdam ventres, si qui deimmortalitate nostra ambigant. Deinde in Nomocrate vim legis totam adumbratam dedimus, in hoc, ne plus, minusve ei, quam par est, tribuatur. Quo in genere saepe a multis graviterque peccari video, post Martini Lutheri tempora: ut ne frustra in libris toties vaticinatus videatur, sese vereri dictitans, nese extincto, vera ilia justificationis disciplina prorsus apud Christianos exolescat. Nam ut dissolutos istos, nimisque laxae licentiae voluptuarios, damnat etiam profana philosophia: ita nec hi mihi probandi videntur, qui simplices ac imbecilles conscientias legis perpetuo metu captivas detinent, semper cum Deo secundum virtutes suas ac vitia, submoto fere Mediatore, agentes: indeque caeteros omnes judicantes, utinam et sibi non placentes quidam. Non quod legi omnem prorsus metum detrahamus: sed nec Christo rursus sua detrahenda suavitas, aut minuenda gratia est: et pavidis conscientiis necessario interim consulendum. Plures fateor esse, quibus vivit adhuc Moses. “At sunt rursus, quibus sub Josua ductore militantibus, Moses veteris militiae dux sepultus est, ut ejus nesciatur sepulchrum. Quanquam iidem meminerimus, nunquam nisi cum honore ilium sepeliendum. Atque utinam sic omnium affulgeret mentibus Christi gloria, ut Moses omnis splendor exolescat: utinam sic ubique vigeret justitae amor, sic omnes forent justi, ut nulla sit illis lex posita: utinam sic omnes cum Paulo mortui, ut in sese nemo, in omnibus solus viveret Christus. Sed de his loco opportuniore. Potissimum autem in Ecclesiae persecutionibus describendis versatur comoediae nostrae materia, quibus infelix ille veterator, ex quo e coelo per Christum exturbatus est, nunquam destitit sponsam Christi fatigare. Semper enim ab initio, capitalis ille accusator generis nostri fuit: nec unquam ingenitum in nos odium mutat, etiamsi ministros furoris sui subinde mutet. Primos olim tumultus dedit per Pharisaeos: deinde per Caesares tyrannos, et proconsules: nunc per episcopos et pontifices, mundum non dicendis tragaediis exagitat: id quod in primis testari bodie Anglia nostra poterit. Dominus pro pietate sua dignetur horrendos hos fluctus in serenitatem aliquando vertere. Idque indubie hoc faciet maturius, si nos simul cum precibus enixissime profusis, vitam in melius commutatam addiderimus. Verum ne diutius vos loquaci praefatione detineam, etiam atque etiam vos, eximii ac observandi Domini, rogatos velim, simul cum ejusdem sodalitatis vestrae collegis integerrimis, ut hoc qualecunque nostrae in vos observantiae mnhmo>sunon , procandore vestro et vobis gratum esse, simul et aliis vestra approbatione commendatum velitis. Majora ac nitidiora ab aliis accipietis, majori doctrinae ubertate tinctis ingeniis. Nobis quoniam majora in praesentia non licuit, hoc interim pauperis agelli flosculo qualicunque, hybernis his dieculis apud nos vernante, vobis vel gratificari, vel certe meum erga vos in Domino studium testari libuit. Dominus Jesus suam in vos pietatem indies magis accumulet, ac negotia vestra feliciter secundet in omnibus.

In Christo multis nominibus rester, J. Foxus.

Laurence Humphrey prefixed some commendatory Latin and Greek verses, which do not require further notice than to observe, that they contain a long application to England of that passage in the Psalms in which the church is compared to a vine whose hedge is broken down by the wild boar of the forest. Foxe replies in some stanzas, in which he expresses his conviction that the calamity would not be of long duration, and that peace would soon be restored to Britain.

The Dramaris Personae are these : — Eva . Maria . Satian . Psychephonus , lictores. Thanatus , lictores. Adiopylus , servus. Nomocrates , tyrannus. Anabasius , nuncius. Christus . Psycha , anima humana. Raphael , angelus. Peitrus , apostolus. Saulus , qui et Paulus. Archiercus , pontilex. Niomologus , sacerdos. Polyharpax , scriba. Dioctes , persecutor. Pseudamnus , antichristus. Pornapolis , meretrix Babylon. Ecclesia , mater. Africus , adolescentes. Europus , adolescentes. Hierologus , concionator. Chorus quinque virginum.

It is unnecessary to give a detailed account of the drama, nor could it be done except at great length. It may be enough to state, that it represents the fortune of the church, prosperous as well as adverse, from the fall of Adam to the Last Judgment. The following extract may show how the subject is managed: — ACT 4 SCENE 8. EJUSDEM RATIONIS.

PORNAPOLIS, meretrix Babylon.PSEUDAMNUS, PSYCHEPHONUSS, ECCLESIA.

Vos hinc revortite, abite, proh summum Tonantem, quantum in hac Nunc forma ac magnificentia est, quod gestiam? Pseu. Quos huc mea Fert plausus Pornula? Por. Pseudamno cai>rein . Pseu. Suaviolum meum, Quidnam istuc gestiens adeo quod advenis? Por. Quod vix tibi Credibile sit, si narrem. Pseu. Quidham? Por. Quanto in pretio ac honore sim, Ubicunque sim, omnibus. Pseu. Narra quaeso. Por. Quippe dum me effero E foribus ad te veniens, summare per plateam affectare viam Visum est. Hic ubi primum conspicua sum, concurrunt ceu ad Deum. Undique Forum ac vias omnes obstipari multitudine. Mirari, sciscitarier a meis quae sim. Ecclesiam, inquiunt, Omnipotentis Dei, Agni sponsam, veritatis columen.

Procumbere omnes ilico, adorare oppido: quin et pedum Porro osculari vestigia. Mox tres fiunt Reges obviam: Iis propino cyathum fornicarium huncce. Vinum ubi Concaluit, vultus primum labascere omnium: simul Inter se consusurrari invicem, inde ut submoveam rogant Famulos: semovi. Soli ubi sumus, occipiunt, forma quae Mea, aetasque sua: amoris pariter quam impotens telum siet. Quorsum inquam haec? Vin’ scire? Admodum.

Arcanum at id esse: etsi pudeat haud, Posse haud fateri tamen.

Aurem do: faciem quo magis (inquiunt) Spectamus hanc, minus hoc ferre quimus. Quid tum? Unius ut Concedas noctis copiam. Quod ni impetrent, nullos fore. Suadent, orant, obsecrant, suspirant. Hic ego vultum, oculos, Ac gestus hominum attendo satis, lustroque singula. Ubi serio agere video, coepi detrectare primulum, Suevimus ut meretriculae, cupidos cum cupimus magis esse, qui Nos ambiunt: demum ignescere ubi cerno, magis memet dare His familiarius.

Postremo, quid verbis opus? Annui Pignus cepi, cras ut redirent jussi. Siquidem diem tibi, ut Dixi, hunc Pseudamne datura sum. Ps. Vah, ut dulci te osculo capio, Mea lux. Por. At unus restat nodus. Ps. In scirpo fors. Por. Ecclesia haec Quae latitat, nos ne prodat tandem. Ps. Aquilam ex filice metuis. Sine, hos ego gryphos depulverabo facile. Tu interim Telam pergas Porna hanc porto pertexere. Reges temeto tuo Temulentos faxis, nobis ut se obstringant, suaque omnia; nihil Cuiquam legitimum sit, nostro ni initiato charactere prius. At quae illinc mulier erainet pexa, ac vultu turbido? Ec. Horresco misera id quid sit, Byzantii quod aiunt, vae hodie Ecclesiam juvasse Dei, e coelo auditum clare. At filii Ubinam hic sint, quos cupiam? Pseu. Haec quidnam portitat? heus mulier sodes Quae sis? Ec. Ecclesiae equidem nomen fero. Ps. Proh anathema. Por. Audin’ hanc? Psy. Haeretica. Pseu. Tun’ te Ecclesiam esse? Ec. Negabon’ esse, quae Siem? Psy. Schismatica. Por. Miseret me. Canis quis te mulier Commorsit rabiens? Psy. Lymphatica. Ec. Quidnam tibi hic mecum rei’st? Por. Mihi loquitur. Psy. Vuyclevista. Pseu. Apage sis cum sordibus Hinc: tun’ Ecclesia ut sies? Psy. Anabaptistica. Ec. Anabaptista non Sum, Ecclesia sum orthodoxa. Pseu. Proh polum arcticum atque antarcticum. Ec. Quid clamitas? Pseu. Quae si pergas, nae ego te dabo, ubi neque polum Videas arcticum, aut antarcticum. Ec. Quid vis tibi? Pseu. Dico te Ecclesiam non esse, te esse dicito. Por. Ecclesiam ego Me esse inquam, sponsam Christi. Ec. Tune? Por. Tu negas? Pseu. Ita senties. Ec. Ecclesiarune te? Por. Aio. Ec. Asiae, Africi, ac Europi matrem Esse, ego quae siem? Por. Quid agimus? Pseu. Hem, haeccine fieri schismata? Psy. Origenista. Pseu. Mulier, dico ego tibi, praestiterat hos non fieri Fucos. Ec. Eho, redigitis me, ut quae sim, nesciam. Pseu. Imo quae sies, Scimus satis. Ec. Quaenam? Psy. Paupercula de Lugduno quaepiam. Nam Ecclesiam, qui te videt, an quisquam putet? Ac jam audies. Heus Symmistae, Decretistae, Canonistae, Cosmosophoi Codicillares, Holoporphyri, vos Ptochopluti ordines, Copistae, Sigilliferi, Adeste: haecine nobis Ecclesia est, an non? Chor. Est. Pseu. Iam vides. Ec. Star firma Dei electio, habens signaculum hoc: Scit ille, qui Sunt ejus. Por. Quid air? Pseu. Quid air? Psy. Here, prorsus veto insanit haec Corybantica. Pseu. Sic videtur, heus tenete inquam repagulis Lunaticam hanc, atque ad Bethlemitas insanam abducite, Meque hinc sequimini.

Appended to the work is a long “Panegyricon,” in which the author, after having exhorted all men to take refuge in the death of Christ, and advanced many arguments why they should do so, concludes with a passage which it may be expedient to transcribe.

Una nobis satis pro multis erit Romana ecclesia, quae quamdiu sub persecu-toribus tyrannis, sub cote acuebatur, pietatis et continentiae eximia quaedam magistra conspiciebatur, ubi omnes christianae vitre et evangelicae doctrinae dotes cumulatissime inclaruerunt. Post vero, commutatis in diversum vicibus, ubi pro periculis et laboribus, opes, potentia, fastus, luxus, hujusque comes ignavia in ecclesiam corripuere gradum, jamque episcopi pro martyribus martyricidae coeperunt fieri, evangelicae disciplinae paulatim languescente vigore, quo tandem sordium prolapsa nunc est, apud se quisque aestimando cogitet: ego ut rem ipsam pro atrocitate satis explicem, non reperio. Satis in re tam conspi-cua exemplorum videri potuit. Sed non permittit locus hic, quamvis alioqui festinantem in hujusce argumenti cursu, Britanniam, patriam gentem tam commode sese aperientem, praetervehi. Quae nuper sub auspicatissimo Eduardo principe, dum paululum a persecutionum respiraret procellis, quo demum tur-pitudinis reciderat, referre puderet, nisi res se ipsa occultare non posset. Nunc quod tot concionatorum continuae voces efficere non poterant, id asperam quidem, sed salubrem hanc ecclesiae illius castigationem, vel hactenus perfecisse, vel brevi effecturam, nihil addubito: quippe sic nos mortales, sive natura pro-duxit, sive formavit educatio, ut nisi malis expergefacti, vix unquam oculos attollamus ad Dominum: tam necessaria res in ecclesia Dei afflictio est, praesen-tissima adversus omne malorum genus antidotus. Quemadmodum contra rerum successus, affluentia et securitas, cum virtutum caeterarum tum potissimum religionis compages luxat, et nervos frangit. Age, circumductis paulisper oculis perlustremus velute Platonis specula res vel omnium publicas, vel privatas singulorum; in monarchis insedabile bellandi studium; in aulicis turpissimam adulationem; in Symmistis ecclesiasticis ad regum usque strepitum luxuriantem ambitionem; Theologorum, omnia in sectas et contentionem pertrahentium, odium tenax, nec minus praeceps leviculis de suspicionibus judicium; in laicis omnis generis corruptelas; opificum imposturas; in summis pariter et minimis inexplebilem habendi ingluviem; in omnibus fere impotens mundi hujus stu-dium: ut crassiora interim vulgi flagitia, stupra, ebrietates, adulteria, perjuria, fraudes, rapinas, caedes, tumultus, caeteraque id genus supprimam, unde haec tot quaeso malorum scaturigo, nisi quia plerique nulla afflictionis asperitate, quae nos in timore Dei atque intra nostrarum rerum curam satis cohibeat, non incessimur?

Quo fit, ut pauci in suis constituendis moribus solliciti, omnes in alienis erratis vel observandis simus curiosi vel flagellandis morosi fere vide-amur.

Dum hic injuriam interpretatur, quod forte jus est proximi: huic nihil placer, quicquid dicit alter, aut facit: ille ex festuca trabem, ex musca elephantem faciens, si quid in alio naevi conspiciat, ad tragicam usque exaggerat uJperbolh>n: alter in fratris famam Theonino rictu nunquant latrare desinit, forte quem non satis novit, aliquando et immerentis, nonnunquam etiam bene meriti. Est, qui quicquid usquam terrarum geritur adusque Gades, undecunque omnes captat rumusculos: interim quid intus in sui pectoris larario geritur, nihil solicitus. At quanto aequius et christiana dignius professione fuerat, quum quisque suum habet judicem, cui aut cadet, aut stabit, si cum timore ac tremore, juxta Paulinum consilium, suae quisque salutis satagat, ut aliorum nec vitiis attendere, nec virtutibus invidere vacet? Tum si qua festuca in oculo fratris emineat, operam nostram flagitans, eam ita adhibeamus: ut sanandi studio, non contendendi, secum agi videat, semper interim mansue-tudinem et charitatem exprimentes, quae sola aedificat ecclesiam Dei: sed nimium ego mei oblitus, qui dum caeteros intra rerum suarum curam cohibere studeam, vix memet satis cohibens longius fortassis extra rem propositam pro-rectus sum. Ut igitur eo, unde defluxit, redeat oratio: vides, christiane frater, quid pro te effecerit Christus: qui morris, Satanae, maledictionis omni excussa tyrannide, qui denique chirographum adversus te in decretis situm exautorans, principatus ac potestates expoliavit, palam triumphans de illis per semetipsum, at non propter semetipsum. Imo in tuam gratiam haec omnia ab illa suscepta perfectaque intellige, ut tibi beneficiis, omnique illius victoria, non uti modo, sed et tuo quodam jure vendicare liceat: jamque non accessum modo ad Patrem, sed cum fiducia etiam aditum ad eum habeas.

Ad mortalem prin-cipem si cui libera contingit admissio, quam suae applaudit felicitati! At majoris id felicitatis, ad Deum omnis potestatis fontem intromitti: quem alio-qui nemo videbit mortalium, et vivet. Jam vero, quum ad tremendum ilium montem, ad inconspicuam Dei majestatem penetrandi facultas, non dico cum libertate, sed cumfiducia etiam conceditur: id ego non solum felicitatem omnem superare, sed cum imperio etiam quodam conjunctum arbitror. Quod quum ipsum tale sit, ut nos altius ducere Christus ipse non possit, ego quote longius, christiane lector, oratione deducam, non video. Quapropter ad nos ipsos revertentes, ubi Christus Dominus tot tantaque causa nostra peregerit, vicissim quid nostri sit officii facere persequamur. Quidnam ergo, inquies? Si proxi-mum respicias, multa, plena enim officiis est charitas. Sin Deum, unum est duntaxat quod agas, sed idem oppido permagnum: tantum ut in Christum credas, Dei Filium, qui pro peccatis tuis mortuus est, et pro justificatione resurrexit. At hic protinus obstrepentes quorundam sententias, ac propemodum dicam theologicam mihi inscribentes audio, quibus nimis forsan exiliter, angustisque finibus tam immensum salutis negotium terminate videor. Principio, non hic agimus de iis quae in proximum, sed quae ad Deum referuntur. Deinde, nec clam me est, permulta esse quae praeterea exigat a nobis Deus, timorem, dilectionem, etc. Sed aliud est ad obedientiam, aliud ad salutem requiri. Distincte enim, dispositeque (quoniam in hanc incidimus disputationem) propter morosa haec tempora incedendum est. Ab haerede filio multa exigunt parentes, in quibus praestandis obsequens quidem ille patri filius, at nequaquam haeres eo dicitur. Id enim ab ortu, non operibus, a natura, non conditione proficiscitur. Non secus in nobis legis obedientia laudem quidem invenit, vel plagas evitat potius apud Dominum: at salutem nequaquam accipit.

Quod igitur natura in haeredibus, id fides est in justificationis evan-gelicae causa. Siquidem in uno hoc omnis nobis est salutis, gratiae, et felicitatis ratio proposita, tanrum ut apprehendamus Christum Jesum Dominum nostrum. Neque idcirco putet quisquam nimis arcte conciseque haec a me de salutis negotio comprehendi (ac si quis delphinum pelvi contineat) qui hic nil requiram aliud quam fidem tantum in Christum. Scio rem arduam esse aeternam vitam, et quae naturae nostrae propria non sit. Eoque sola Christi apprehensione eam constare dico; quod nihil in mundo hoc magnum arduumque sit, nisi sola in Christum fides. Quemadmodum nemo unquam Patri placuit praeter Christum, ita in illo Patti adeo complacitum est, ut ejus causa charos habeat, quicunque sunt ejus. Nemini igitur opera sua, quamlibet eximia, sic fiduciam attollant, quasi non sit omnino inutilis, etiam quum omnia fecerit. Solus Christus operibus magnus, nos fide in ilium sola magni sumus. Opera itaque ad Christum, ad nos proprie fides spectat: certe quae apud Deum valere possit. Sed fenestram, inquis, hoc pacto caeteris ad licentiam aperis, alioqui natura plus satis ad laxissima quaeque profusis. Imo quicquid apertum hic est, aperuit Deus, aperuit evangelium; non nos, qui testes duntaxat doctrinae sumus. Cum illo postulandum, si quid hominum judicio displicet. Apetit quidem ille, non nequitiae fenestram, sed coelorum regnum. Quod si qui tam studiose mali sint, ut ex salutari ostio sibi fenestram faciant improbitatis, culpa est non dextre aperientis, sed sinistre ingredientium. Nunquam cum humanis rebus secus actum est, quin pars semper major fuerit, rebus optimis pessime abutentium. Postremo si reliqui omnes, quicquid est mortalium, doctrina hac abuti velint; ac decem tantum in mundo scirem, quibus profutura haec sit consolatio: equidem nihil in hac causa dissimulans, ob hos ipsos testarer confidenter quod dico. Necessarium est enim ut doctrina haec in ecclesia retineatur, quam diu apud Christianos extinctam, nuper per M. Lutherum excitavit sublimis Christi Spiritus: nunc eadem denuo in ecclesia nescio qua temporum infelicitate flaccescere incipit, insidiosa videlicet arte Satanic, qui dum allis contentionum ac factionum, parergis orbem christianum, ubique involvit, id interim quod unice praecipuum est nostrae salutis caput, fere extorsit e manibus. Sed vivit Christus illo potentior, qui sponsae suae nunquam est defuturus.

FINIS.

APPENDIX NO. APPL4 PRAEPOTENTI ac pietate non minus quam generis claritudine ornatissuno Principi D. Thomae Duci Norfolciae, supremo regni Ang. Archimarschallo, etc. Mecaenati suo, Joan. Foxus perennem in Christo cum salute felicitatem.

Si in nuncupandis libris caeteri fere scriptores ad suos quique patronos et Mecaenates vel veteres confugere, vel novos sibi conquirere gaudeant, quibus industriae suae et ingenii monumenta addicant (Thoma Dux, Britannicae nobili-tatis decus non infimum) admonet profecto me cum publica haec consuetudo hominum, tum tua in primis in me merita, studium, candor, et voluntas tam propensa et singularis, quid me sequi in his tribuendis Commentariis oporteat. Nam si splendorem nominis aestimemus, quis me facilius attrahere? Si officium spectetur, quis tandem inter heroines quidem patronos justius me sibi vendicare possit, si quid tamen sit in me, quod quisquam vendicare ac non aspernari potius debeat?

Accedit porro ad haec philtra, quod multo adhuc arctius meum in te et studium devincit, et officium provocat. Quo fit, ut in te quoque aliquid mihi vendicare liceat; quippe quum in teners formanda aetate tua, si non opti-mam, at primam tamen Divina ordinatione, operam posuimus.

Quanquam haud me lateat, quam parum mihi hoc nomine tua Celsitudo debeat; quando tam parum in te praestiterim, et tamen at nunquam defuit mihi majora praestandi voluntas, ita vetus illa voluntatis conjunctio adhuc apud me residet: perinde ac si jam contulissem, quae animus in te collcata vouiisset. Accipies igitur (mi Thoma) vel a veteri praeceptore, vel si mavis, a nero nunc cliente tuo, literarium hoc, quod sub Christo communi praeceptore nostro tuae inscri-bere amplitudini libuit, monumentum: quam to dignum nescio, certe ab eo prefectum animo, quem tu fastidire haud omnino debeas. Neque porto accipi solum, atque in manibus esse; sed in oculis etiam versari, ac perlegit otiumque tuum et cogitationes hie sedulo ot religiose distineri pervelim: tamque distineri diu, quoad te, quantos hic profectus facies ad pietatemt non poenitehit. Quid si non gravabitur, C. T digna cum attentione facere; nihil diffido, quin in reliqua vita tua, recte et cum virtute instituenda, vice paedagogi non poenitendi, tibi esse poterit.

Perro non abs te solum hos de rebus ecclesiae Commentaries legit sed a cunctis tui loci et nobilitatis hominibus; denique ab universis summis pariter ac imist publicis privatisque, nec in Anglia solum, sed quibuseunque etiam undelibet Christianis, spectari atque notari cupiam.

Quippe res ipsae etsi intra unam mode Angliam gestae sint, hujusmodi tamen existunt, ut earun exempla non minus pateant vaste, quam ipsa Christi communis nostra patens pateat ecclesia. Solebat quondam apud Graecos vice proverbii hominibus in valde deprecor, si merear: ita nec laudem venor cujusquam vehementer. Dies erit, quando laus erit cuique a Domino. Dummodo illius aecrescat gloria, cum suis martyribus Satanae decrescat tyrannis, abunde est votis meis factum satis. De re autem ipsa et materia, quoniam ad me nihil attinet, sed ad Christum ejusque ecclesiam spectat in universum, si dicam audacius, liquido id me posse arbitror: quum ea sit materia haec, ut quamlibet inelegantem sortita artificem, satis tamen ipsa per se tuis omniumque oculis sese queat ac debeat commendare, tum pro amplitudine rerum gestarum, tum pro fide ipsa et veritate historiae, tum ipsa personarum porro gravitate: sive insuper oblectationem animi christiani, sive utilitatem lectionis, aut temporum necessitatem consideremus. Primum enim quae jucundior esse possit contemplatio, quam, sublimi velut specula Platonis circumferentem oculos, tot tantasque temporum in tam brevi spatio mutationes considerate; tantam videre plebis instabili-tatem, ut “mobile mutetur semper cum principe vulgus;” tot prospicere heroas, et summates viros, duces, comites, equites, et patricio genere nobiles, tot generosos, episeopos, archiepiscopos, archidiaconos, ministros, tot doctos pariter et indoctos, tanquam in theatro orbis publico prodeuntes, pro sua cujusque persona partes agentes tam fortiter et mirabiliter; tantum spectare chorum lectissimorum martyrum, summe Jesu, quanta constantia pro Christo depugnantium, quanta fortitudine morientium, quanta disputantium prudentia? Deinde quam non inamoenum illud praebebit spectaculum, divinam in suis castigandis asperitatem, rursusque in eripiendis clementiam, quandoque in vindicaudo sanguine mutuam talionem perpendere? Quis non jure miretur in Moro et Roffensi divinae ultionis vim: qui, condemnato paulo prius Frytho, mox ipsi plectuntur capite? Neque non juvabit et illud nostrorum fortasse animos, quum multi in his historiae monumentis suos reperient, alii parentes, alii filios, nonnulli uxores, pars maritos, quidam cognatos aut affines, plurimi vicinos aut amicos; de quibus hic legere aliquid, velutique 1oquentes audire, pro suo quisque affectu avebit. Quemadmodum et tibi ipsi, Dux inclyte, de his si quos Northfolcia tua vicinos habuerit hac in historia cognoscere, sive de praestantissimo viro D. Cobharno, vel de excellenti comite D. Thoma Cromelio, deque disertissimo regni Cancellario Audleo audire, scio non injucundum fore. Nec dubito clarissimi ducis Somerseti clarissimae spei filiis gratum similiter fore, de optimo et mitissimo suo parente legere. Sic et ecclesiis quibusdam volupe erit forsan amantissimorum pastorum veterem sibi refricari memoriam. Quemadmodum Cantuarienses, de archiepiscopo suo; Londinenses cives, de Bradfordo ac suo Sandero, lubenter audituros non dubito. Quid de Edmundo Grindallo meo, quem Edmundo Bonero nunc suffectum et episcopum Londinensem declaratum audio: an illi non adlubescet Ridlei sui, viri doctis-simi, hinc memoriam repetere, ejusque in his libris disputationes spectare: in quibus nos recolligendis, variisque coilatis exemplaribus restituendis effecimus fortassis aliquid. Longum esset de Roberto Glouero, Thoma Hauxo, Gulielmo Gardinero, Causono, Hygbeo, caterisque referre: quos omnes etsi aestus pesecutionis in favillas redegit, tamen ne res gestae illorum memoriaque interiret, nobis pro virili praestitum est. Quum igitur tot modis, uti diximus, possit. te delectare hujus cognitio historiae, tum verb utilitas amoenitatem ipsam pluribus profecto nominibus exuperat, quippe quae juveniles annos tuos poretit non solum utilissimis exemplis inflammare ad pietatem, timorem Dei, mundi hujus contemptum, etc., sed etiam preceptis imbuere sanctissimis, ad Christianae doc-trinae cognitionem. Habes hic enim utriusque ecclesiae propositam ob oculous idaeam, ut de utraque jam judicare sine magno labore possis. Habes tot sanc-torum doctissimorumque Martyrum, de gravissimis controversiis judicia, testi-monia, rationes, atque argumenta, ut nullus posthac errandi relictus sit aut ambigendi locus: quum praesertim ad rationes eorum caeteras accedat insuper sanguis, validissimum sine dubio et efficacissimum testimonium. Porro neque simplex haec utilitatis ratio fuerit, quod in his commentariis adversariorum omnia fere omnium objecta, allegationes, distinctionesque et argumenta cunctis appareant; ut quum ipsis posthac nihil sit quod objiciant amplius, nunc quid iis ipsis insit objectionibus excutiamus. Quae res adeo non ad rein mihi facere non videtur, ut si vertant posthac tempora, aut non vertant etiam, librum hunt non tam jucundum tibi aut utilem, quam necessarium cunctis fore, rein cum hoc nomine genere habituris, existimam. Volebam preterea de iis apud to multo plura: sed vix dieculae pars mihi ad compellandam sublimitatem tuam dabatur, ita festinabant typographi, et urgebant nundinae.

Dominus Jesus, principum omnisque celsitudinis Princeps, celsitudinem, tuam diu nobis velit incolumem: teque cum martyribus et sanctis suis sanctificet in regnum gloriae suae, simulque ad publicam reginae patriaeque tuae utilitatem. Basileae, anno 1559, Septembris l.

Tuae Cels. multis nominibus devinctus addictusque in Christo, JOAN. Foxus.

APPENDIX, NO. APPL5 UNIVERSIS Christi fidelibus presentes literas inspecturis Decanus et Capitulum Dunelmensis Cathedralis Ecclesiae Christi et Beatae Marlin Virginia salutem in Domino. Noverit universitas vestra nos literas reverendi in Christo patris et domini, domini Jacobi, Dei gratia Dunelmensia Episcopi, sub eo qui sequitur verborum tenore inspexisse.

Jacobus, misericordia Divina Dunelmensis Episcopus, dilecto nobis in Christo venerabili viro magistro Willielmo Whittingham, in sacra theologia baccalaureo, decano ecclesiae cathedralis Dunelmensis, et capitulo ejusdem, salutem, gratiam et benedictionem. Cum nos dilecto nobis in Christo discreto viro Johanni Fox, artium magistro, ac sacri verbi Dei professori, canonicatum et tertiam prebendam in ecclesia nostra cathedrali Dunelmensi predicta, per mortem naturalem nuper reverendi patris Thomae Sparke, Barvicensis episcopi, ultimi canonici et pre-bendarii eorundem, jam vacantem et ad nostram collocationem pleno jure spec-tantem, intuitu charitatis contulimus, et ipsum canonicum et prebendarium eorundem canonicatus et tertiae prebendae cum suis juribus et pertinentiis universis instituimus et investivimus, prout per literas nostras patentes desuper sibi factas et sigillatas latius liquet et apparet, Vobis igitur committimus et mandamus quatenus Johannem Fox, sive ipsius procuratorem quemcumque legitime in hac parte constitutum, in realem, actualem, et corporalem posses-sionem predictorum canonicatus et prebendae, juriumque et pertinentium suorum universorum, realiter et cum effectu inducatis inducive faciatis, ac ipsum sic in eisdem canonicatu et tertia prebenda inductum quantum ad vos attinet defend-atis: Ceteraque peragere, facere et exercere quae vestro in hac parte ineumbunt officio: Et quid in praemissis feceritis nos debite certificentis, cum ex parte predicti Johannis Fox congrue requisiti fueritis. Data sub sigillo nostro apud manerium nostrum de Awkeland, secundo die mensis Septembris, anno Domini millesimo quingentesimo septuagesimo secundo, et nostrae consecrationis anno duodecimo.

Memorandum quod de mandato dictorum Decani et Capituli Dunelmensis, viz. magistri Willielmi Whittingham decani, magistrorum Roberti Swifte, Wil-lielmi Benett, Johannes Pilkington, Willielmi Stephenson, Rodolphi Leaver, Adam Holydaye...prebendariorum in ecclesia cathedrali Dunelmensi, xiiiito die mensis Octobris, anno Domini 1572, Eisdem in domo capitulari Dunelmensi capitulariter congregatis, idem magister Johannes Pilkington, (ut asseruit) procurator et nomine procuratorio suprascripti magistri Johanni Fox, per Michaelem Patenson, unum ex minoribus canonicis dictae ecclesiae cathedralis Dunelmensis, vice ejusdem magistri Johannis Fox, in realem et actualem possessionem tertiae prebendae in eadem ecclesia, et in stallum in choro ejusdem ecclesiae eidem prebendae solitum et consuetum, ac in locum et vocem in capitulo eidem solitum et consuetum, inductus erat et collocatus, presentibus tunc ibidem in choro dictae ecclesiae cathedralis Johanne Hakins, Ricardo Johnson, et Ricardo Marshall, notario publico registratore dictorum Decani et Capituliet multis aliis.

Universis Christi fidelibus presentes literas inspecturis et audituris Willielmus Whittingham decanus et capitulum Dunelmensis cathedralis ecclesiae Christi et Beatae Marine Virginia, salutem in Domino Salvatore.

Noverit universitas vestra nos literas reverendi in Christo patris et domini, domini Jacobi, Dei gratia Dunelmensis episcopi, et mandatum ejusdem, xiiimo die mensis Octobris, anno Domini millesimo quingentesimo septuagesimo tertio recepisse tenorem seqentem complectentes. Jacobus, misericordia Divina Dunelmensis episcopus, venerabili viro magistro Willielmo Whittingham in sacra theologia baccalaureo, decano ecclesiae nostrae cathedralis Dunelmensis, et capitulo ejusdem, salutem, gratiam, et benedictionem. Cum nos dilecto nobis in Christo Roberto Bellamy, artim magistro et in medicina doctori, canonicatum et tertiam prebendam in ecclesia nostra cathedrali predictam, per liberam resignationem discreti viri Johannis Fox, artium magistri, ultimi canonici et prebendarii eorundem, in manus nostras factam et per nos admissam, jam vacantem, intuitu charitatis contulimus, etc. — And then follows the mandate in the usual form to induct Bellamy, who was so inducted, October 13, 1573.

APPENDIX, NO. APPL6 Foxe’s Latin Letter to the President and Fellows of Magdalen College, accompaniedvwith a copy of his “Acts and Monuments of the Church.”

Multis magnisque dotibus ornatissimo viro, D. Laurentio, Collegii Magdalenensis Proesidi : partier cum universo Choro reliquorum Juvehum, lectissimisque ejusdem Collegii Sociis, Joannes Foxus salutem et pacem in Christo sine fine.

Etsi nihil erat in rebus meis dignum atque idoneum quod Beatae Mariae Magdalenae, veteris hospitae ac nutricis meae, pixidi mitterem; at viduae tamen Evangelicae opulentam illam imitatus penuriam, has qualescunque lucubra-tionurn nostrarum minutias, pro veteri meo erga vos studio, vel officio potius (eximie idemque Doctissime Laurent;, praesidum decus, vosque pariter universi ejusdem sodalitatis collegae conjunctissimi) in publicum aerarium ventrum conjiciendas censui. Vos in admittendo libro statuetis, pro libero arbitratu vestro, quod videbitur. Mihi, ut ingenue fatear, indignius quiddam, ac jejunius esse videtur, quam ut in chartophylacium vestrum recipi debeat, praesertim quum eo sermonis genere conscripta, historia nullum magnopere usum studiis vestris praestare queat. Et tamen huc me, nescio quo pacto, pertraxit, vincens pudorem et judicium meum, Garbrandi Bibliopola, pellex oratio, sic ad persuadendum instructa, ut non frustra in tali tam diu Academia videri possit enutritus. Auxit porro nonnihil hanc mittendi fiduciam tacita quaedam et jam olim insits mihi erga collegium illud propensio, vestrae deinde erga me humanitatis, simulque mei vicissim erga vos officii recordatio. Intelligo enim quid veteri scholae, quid charis consodalibus, quid demum universo Magdalenensium ordini ac caetui, sed praecipue quid ipsi imprimis cha-rissimo collegiarchae, viro ornatissimo, D. Laurentio debeam, cui quot quantisque sim nominibus devinctus hullo modo oblivisci aut praeterire potero. Praeter hos stimulos accedit denique, quod quum historiae hujus bona magnaque pars Oxoniensem bane vestram attingat Academiam, unde, ceu ex fonte, prima non solum initia, sed et incrementa sumpsit ac sumit quotidie foelix haec et auspicata reformatae per orbem Christianum religionis propagatio, idcirco rein facturus nec vobis ingratam, nec meo indignam officio videbar, si de rebus maxime Oxoniensibus conscriptam historiam, ad Magdalenaeum gymnasium vestrum, hoe est, ad primarium ac nobilissimum Oxoniensis Academiae collegium, velut in arce quadam studiorum ae literarum penes vos asservandam commendarem.

Hoc unum dolet, Latine non ease scriptum opus, quo vel ad plures emanate fructus historiae, vel vobis jucundior ejus esse posset lectio. Atque equidem multo id maluissem. Sed hue me adegit communis patriae ac multitudinis aedificandae respectus, cui et vos ipsos idem hoc condonare aequum est. Habetis rationes et causas, quibus ad mittendam historiam sum provocatus. Nunc historiam habete ipsam, quam veluti pro tessera Foxianae erga vos voluntatis mittimus. Eam pro candore vestro, rogo etiam atque etiam, benigne susceptam velitis. Atque ne nihil aliud quam historiam nudam et incomitatam mittere videamur, en simul cum historia, inter caeteros, quos in hoe multiplici et numeroso Christianorum militum satellitio Oxonia vestra, tanquam foelix mater, tum imprimis Magdalenae foelicissima foecunditas, produxit, Jocelinum vestrum Palmerum, e choro ventro proximis his annis ereptum, denuo ad vos tanquam redeuntem et restitutum recipietis, simulque cum eo caeteros, nee paucos, nec vulgares Oxoniae vestrae quondam alumnos, nunc illustres Christianae militiae Agonistas, tanquam veterem suam revisentes scholam, gratis animis suscipite, et Christum in suis martyribus glorificate. Quod superest, quoniam Chartae arctamur angustia, rogo (prae-stantissimi Juvenes) ut Dominus Jesus istum vobis Praesidem, vos orbi et ecclestae Christianae, diu servet incolumes, vestraque studia in dies in majus ac melius provehat ad nominis sui gloriam.

Vester in Christo, Londini, Mail, 2do. [1562].

JOANNES FOXUS.

From the MS. in Magdalen College, Oxford, whence a facsimile has been taken expressly for this Edition, of which a Lithograph Copy is inserted in this Volume. See also Aubrey’s Letters, Vol. II. pp. 42-45.

APPENDIX, NO. APPL7 AD ELIZABETHAM REGINAM.

QUUM non alia res in his terris existat, quae summi numinis majestatem pro-pius representat, magisque nobis exprimit imaginem, quam principum recte gubernantium autoritas (Principum rios ac decus, Elizabetha Regina set enissima) tum meo quidem judicio, iidem principes nulla re alia simulachrum aereruae illius majestatis, verius efficaciusque refernut, quam propitio, et continuo quodam. miseros mortales juvandi studio.

Quemadmodum enim Dens ipse, rerum opifex ac “luminum pater, a quo cuncta e sublimi defluunt quaecunque dona optima et perfecta sunt,” nullins ope cum egeat nec aecipiat a quoquam, nunquam tamen desistit ipse de suo impartire quo possit universis; consimile quiddam et its qui vices illius quodammodo gerentes in Republica cum laude imperant monarchis usuvenire solet, quorum quum omnes favore et beneficencia subditi indigeant, atque ab ipsis ditantur multi, ipsi tamen suis abunde bouts opulenti nullins nee ope egent, nec ditiores cujusquam fiunt beneficio. Nam siquid praestet princeps in subditos, id ego beneficium esse interpretor; siquid vero ipsi in Principem vicissim collocent, etsi bene quidem ab ipsis fit quod faciunt, non tamen beneficii sed officii potius ant debiti rationem subit. Atque de caeteris quidem Monarchis omitto in praesentia plura dicere: inter quos Majestas tua, peculiari quodam fato tuo velut in plurimorum nata utilitates, ita praelucere videtur, ut non modo ipsis spectandum esse ad conferendum, sed ad imitandum etiam regula videri poteris. Quanquam immensum hoc pellagus (sic) laudum ac virtutum tuarum, quid incipiam hic ego attingere, quum et universa haec Anglia tua, quanta quanta est, cui imperas, si una voce ei daretur singulorum cogitationes exprimere, non solum non gratias tuis meritis pares agere sed nec beneficia ipsa, genere tam varia, tempore tam opportuna, amplitudine immensa, numero pene infinita, possit enumerando consequi.

Nam ut vulgaria ilia praeteream, quod in ipsis statim felicissimi regni tui auspi-ciis tot periclitantes cives et homines extorres ab exilio revocaris, quod patriam ipsis, nec solum ipsis, sed patriam quodammodo patriae reddideris, Angliamque jamjam poene expirantem luci ac vitae suae restitueris, quod pacem tuis illis auspi-ciis partam pergas quotidie studiis ornare et artibus; bonis legibus suum vigorem revocas, noxias tollis, salutares sufficis, nocentes et otiosos in ordinem redigis, latrocinia et praedonum agmina, quibus regnum tuum foedis modis hodie exundare dicitur, compescis, miseros exaudis, collapsa restauras, nec monetam solum depuratam, sed mores hominum multo magis deformatos, repurgas; postremo, cuncta suo, et plusquam suo, nitori restituis, ac caetera id genus permulta. Quae, etsi per se benefieia levia non slut, et permagna etiam in allis monarchis videri queant, tuarum tamen laudrim (written ladum), nescio quo pacto, nondum satis magnitndinem exprimunt.

Certo multo majora haec omniumque maxima sunt, quod inclyta tua celsitudo rem ecclesiasticam non minus quam publicam propugnas tam fortiter, quod religionis curam atque defensionem in te suscipis tam clementer, quod saevas persecutionum faces extinguis, conscientiis diu interclusam libertatem apperis, templum Dei et evangelicae doctrinae gloriam illustras et provehis; videlicet, modis omnibus hoc agens, ut, profligatis sensim veteris superstitionis reliquiis, sincera evangelii veritas ad nativum suum nitorem redeat. Declaravit id numper egregia vox ilia ac responsio majestatis tuae ad quorundam preces reddita theologorum, de modo videlicet vestiendi; qua voce quantam uno in die universm ecolesire pepereris faustitatem, quantum piorum omnium animis solatium, quantum posteritati beneficium, quantam omnibus temporibus lucem, tum tuo insuper nomini quantum quatoque immortale decus, quovis aere perennius, attuleris, vix aestimari poterit, Ingratae omnium Anglorum linguae et literae futurae sunt, si patiantur tam divinum hoc, caeteraque multa tuarum virtutum trophaea, ulla temporum vetustate obolescere.

Accedit ad hunc cumulum singularis porro majestatis tuae erga literarum studia favor; in quibus excolendis provehendisque nunquam tam propensam te declarares, nisi ut ipsa in iisdem exculta tam eleganter et perpolita fuisses. Sensit id nuper felix Cantabrigia: nee dubito quin olim et Oxonia nostra idem expectatura sit. Persensimus praeterea et nos, etiamsi illinc abfuimus, ex oratione majestatis tuae Latina Cantabrigiae tum habita, quae nuper ad manus meas inter caetera historicarum rerum monumenta pervenit, non indigna, ut mihi videtur, quae transmittatur posteritati: atque etiam transmitteur, siquidem tua patiatur sublimitas. Interim hoc unum mihi dolet, quod quum plenam quandam historiae tuae descriptionem meditemur, multaque habeamus congesta, at multa rursus desunt, quae, adhuc nobis incognita, non nisi per tuam ipsius majestatem sciri possunt; et si possent, nullius possent melius quam tuo ipsius commentario describi: quod utinam ab excellenti ingenio tuo per hoe vitro tuae tempus et spatium possit impetrari. Sed de his excellentiae tuae praeconiis alias (volente Christo) nobis videndum erit.

Accedo nunc ad rein ipsam quae praecipue hanc mihi subministravit scribendi materiam. Est hic quidam Gulielmus Masterus tuae sublimitati, opinor, non omnino incognitus. Divina sic providentia evenit, ut nos duos conjungeret unius simul ecclesiae communio, et societas. Me etenim Majestas tua paulo ante fecit Praebendarium: ego ilium nuper ejusdem parochiae feci vicarium. Jam utrique haeremus in solutione illius pecuniae quae tibi pro primi anni fructibus debetur, quum tureen neuter ne teruncium quidem habet ad persolvendum. Ejus pecuniolae ut remissam (sic) nobis faciat reginea tua pietas, etsi rogare vix audeat vereeundea (sic), at necessitate tamen impulsi rogare vel inviti cogimur. Freti deinde mansuetissima tua benignitate, adeo in utilitates subditorum exposira, majorera etiam concipimus rogandi audaciam; nihil diffisi quin huic audaciae, qualiscunque sit, tua facile condohabit pietas, si sciret quanto nobis detrimento quantoque obstaculo ad res gerendas sit infelix hujus aeris remora. Quanquam nihil esse in studiis aut laboribus nostris haud ignoramus, quod vel tenuissimam tui favoris partem promereri queat, eui plus-quam facultates etiamnum nostras debere fatemur. Attamen si serenissima tua pietas, in remittenda huc nobis solatiuncula, gratias nostras maluerit quam pecuniam eam deberi tibi, quid in altero fiscus tuus lucratus sit nescimus, in altero honoris ac nominis tui memoriae et splendori nihilo fortasse minus accrescet apud posteros, si quid tamen apud posteritatem Literariae nostrae valebunt gratiae. — Harl. MS. 417, Art. 16, pp. 97, 98.

See also Strype’s Annals, Vol. II. pp. 109, 110, Oxf. Ed.

APPENDIX, NO. APPL8 SALUTEM, vir inclyte, in Christo Domino et Servatore nostro sempiternam.

Supplex ad te venit Typographus noster Joannes Daius, opem, consilium, auxi-lium expetens. Non ignorat, opinor, prudentia tua, lege cautum esse publica et municipali, ut cives opificesque, in conducendis operadis et servis, exteros et alienigenas sibi asciscant non plures quatuor. Hunc numerum si quis praevari-cetur, parata est mulcta ilico, nescio quae, dira et grandis, quae transgressorem feriat. Ego veto quorsum tendat legis hujusce praescriptio, nec satis intelligo, nec attinet in praesentia exeutere. Et fieri potest, ut nomuqetai, viri prudentes et consulti, suum in eo sensum habuerint, et causas viderint, quas nos ex crassiori hominum classe non assequimur. Verum enimvero uteunque haec res habeat, perquam sane incommode decretum hoc Typographo isti accidit, tum etiam utrique nostrum hoc tempore incommodissime; qui quum trbus proelis materiam continue suppeditamus, accedit insuper, quod in eo opificii genere laboramus, ut neque apud nostrates operas nobis satis idoneas conquirere, nec aliunde ministros ad hanc rem, comparare per legem liceat. Habes modo querelae nostrae summaro, unde quid sit, quod effiagitare abs te velimus, perspicit satis, opinor, tua celsitudo — nempe ut pietas atque autoritas tua hic interposita nos contra legis sublevet periculum, eamque nobis obtineat facultatem, quo liceat servum unum et alterum, supra quos permittat lex, ex quacunque natione ad-movere ad operam hanc chalcographicam, quae in manibus est, perficiendam. Quod si indigni ipsi tuo hoc favore videamur, saltem dabit id Martyribus Christi piis et sanctis tua benignitas, qui jam diu in cinere conditi tanto forsan maturius prodibunt in lucem. Mitto excellentiae tuae fragmenta Wintoniensis aliquot, in quibus perlegendis utinam tibi per negocia judicium et censuram nobis tuam accommodare vacaret. Quod olim de Hoperi responsione in Editionem Bro-chianam seu Brachianam potius promiseras, nolim tuae excidere sublimitati. Aut si quid aliud sit domi tibi in Chartophylacio repositum, quod putes ex usu nobis fore, atque ad farraginem historiae attinere, id quicquid sit, vehementer nobis communicari exoptamus. Dolet profecto et pudet, e tam multis, qui Regi Edouardo VI. laudatissimae memorim principi id debeant officii, numinem apparere, qui vitam ejus aliqua dignetur descriptiuncula. Quod si honoranda tua pietas non gravetur Leges Ecclesiasticas illas mihi, quarum teci apud te mentionem, paulisper accommodare, polliceor denuo ad sextum diem resti-tuendas amplitudini tuae. Quam Dominus Jesus in longam aetatem nobis et reipublicae incolumem florentemque custodiat. e Tupografei>w| nostro. Jul. 6. Tuus in Christo ad omnia Christiana obsequia paratissimus. — J.FOXUS.

Praeter haec (ne satis petaces ac molesti tibi videamur) rogamus porro majorem in modum illustrissimam praestantiam tuam, ut huic, quem dixi, typographo sua maneant sarta et tecta privilegia illa, quae jam olim a vobis indulta sibi habet, in psalmorum excussione, atque ut vulgo loquuntur ad Imprimendum solum, siquidem ex hoc uno solo universa illius alitur familia.

Prudentia et Pietate viro cum primis conspicuo et eminenti D. Cecilio Reginoe Secretario. — Lansdowne MS. 10, No. 170.

Indorsement on the back : — Mr. Fox. Concerning printing his Martyrology: That hee might bee dispensed with in regard of that law for printing, that allowes not above four strangers, printers; that so his Martyrology might go the faster.

APPENDIX, NO. APPL9 AD DOCTUM ET CANDIDUM LECTOREM.

Proefatio. J. F. QUUM nihil sit, quod vel ad communem omnium naturam vel ad privatam cujusque salutem proprius pertineat, quam ut in quaque reipub, societate recta religionis doctrina retineatur, tum ad hanc ipsam optimae religionis institutionem non parum retulerit, optimarum pariter legurn accedere disciplinam: Quarum altera nos ad pietatem informet, altera externam hominum inter ipsos vitam moresque componat. Quae duae res simul conjunctae, ut plurimum in omni repub. recte administranda valent, seseque mutuo juvant; ita si divellantur perinde ac si navem seces mediam, haud ita multum video, quid aut haec sine ilia, aut utraque pars sine altera, his praesertim temporibus contulerit. Nam ut nulla quantumvis morata civitas, aut regnum, commode haberi possit si absit aut aberret religionis regula; sic neque religio rursus quantumlibet exculta praestiterit ad absolvendam foelicitatis perfectionem, ubi nec morum cura habetur, nec judiciorum servatur severitas. Unde non inscite ab Augustino dictum est, qui de Dei scribens civitate, posse rempub. foeiicem esse negat, ubi stantibus quidem moenibus, mores ruinam patiuntur. Ideoque non abs re a sapientissimis majoribus prospectum arbitror, qui praemia pariter cum poenis temperantes, simulque cum religione legum colligantes instituta, omni reipub. parti consulendum putaverunt, quo videlicet nec bonis deesset quo ad virtutes sincerumque Dei cultum incitari possent; nec malis suppliciorum abesset metus, quo revocentur a flagitio: simulque injuriarum controversiae (si quae emerge-rent) tolli eodem pacto et finiri possent.

Caeterum diligens hic cum primis et multiplex adhibenda cautio est.

Quemadmodum enim non omnis admittenda est in caetus politicos religio, nisi quae ad expressam divinae voluntatis normam quam simplicissime respondeat; ita et in condendis legibus prudenti cum primis delectu utendum censeo, ut reipub. accommodentur, non quae temere cujusvis effundit temeritas, ant tyrannis obtrudit, sed quae ad archetypum aequi et honesti atque perfectae rationis regulam accendant quam proxima.

Prospiciendum deinde, ne aut fisci lucrum oleant, ant privatam sapiant utilitatem; cujusmodi Epitadoe fuisse feruntur, qui cum legem tulisset, ut liberum esset cuique sua, cui cellet, relinquere, nihil interim agebat, nisi ut ipse filium, quem odisset, posset exhaeredare. Porro ne crudelitatem spirent, quales erant Draconis et Phalaridis Agrigentinorum tyranni, quibus et Episcopi Romani addas licebit. Profuerit et illud insuper cavere, ne leges immodica superfluitate ac multitudine scitorum onerent magis, quam ornent rempub. Quanquam vero longe id praestantissimum fuerat, votisque omnibus optandum, ejusmodi omnium esse Christianorum mores, ut non paucis aut moderatis modo, sed nullus potius omnino opus esset legibus, tantumque posse religionis vigorem apud omnes, ut de nobis vere affirmari posset Paulihum illud (1 Timothy 1.) — Lex justo posita non est, &c.; verum quando hoc in tanta vitae infirmitate obtinere non datur, nescio etiam an sperare liceat in visibili hac Ecclesia, ubi promiscue cum bonis ita permisti mali sunt, ut amplior plerumque pars vincat meliorem, idcirco legum necessario comparata sunt praesidia, ut quos ducere religio nequeat, disciplinae saltem legumque retineat coercio. Sine quibus nullam posse humanae societatis gubernationem constare, non modo recentiorum temporum exempla, sed vetustissimae etiam antiquitatis ubique comprobant historiae, sive Atticam primum, sive Spartanam spectemus rempublicam. Quarum utraque post varias civilium conflictationum agitationes, tandem acceptis altera a Solone, altera a Lycurgo legibus, multo dehinc pacatior auctiorque est reddita. Sic enim de Athenis constat, quod cron sine certo aliquo jure tres simul per id tempus factiones inter se contenderent, eaque dissensio gliscentibus magis odiis universis exitium minaretur, Soloni respub, mandata est. Is leges tulit, quibus libertatem et otium, per quingentos postea annos, ei restituit reipub. Porto ut non puduit Atticos ea tempestate AEgyptias leges quasdam usucapere, atque in suam transferre rempub. (ut testis est Herodotus), idem et Romanis posted usu venit, quos cum publica cogeret necessitas leges in civitate sua conscribere, missi sunt in Groeciam decemviri, qui ex Atticis legibus Solonis, Zaleuci apud Locros, Charondoe apud Thurinos, Lycurgi apud Lace-doemonios, Phoronei apud Argivos, certas legum formulas colligerent, et de rep. instituenda summos in Groeia homines consulerent.

Atque ex iis demure leges duodecim tabularum conflatae sunt, quibus tantum tribuit M. Cicero, ut alicubi de optimo civitatis statu disputans, a natura discedere praedicat, qui a Romanis legibus dissident. Breviter nulla gens, nulla civitas, aut patria, tam immanis unquam aut barbara fuit, quae non leges, etsi non ubique consimiles, non aliquas tamen habuerit, quibus si non omnia propellerentur vitia, at aliquam saltem morum honestatem retineret. Sic neque Angliae nostrae jam olim sua defuerunt legum decreta sapienter a prudentissinis majoribus constituta. Declarant id Bracthonis nomothetica, Inoe Regis, Edovardi senioris, Athelstani, Eadmundi, Eadgari, Aluredi, Ethelredi, Canuti, caeter-orumque principum auspiciis institutae sanctiones. Quae leges quam diu suam tueri authoritatem potuerunt, viguit aliqua saltem in hoc regno morum disci-plina. Tandem non multo post haee descendit in Orckestram Scoenicus plane artifex suam saltaturus fabulam, urbis Romae Pontifex: qui caeteris paulatim explosis auctoribus, solus ipse scenam occupare, omnesque omnium actiones sustinere voluit. Primumque prophanis magistratibus ea tantum relinquens quae prophana videbantur, reliquam partem illam de moribus universam ad se populumque suum transtulit ecclesiasticum, callidissimo nimirum commento, dum se fingit Christi in terris vicarium, et Apostolicae cathedrae haereditarium successorem. Quod simul atque semel principibus esse persuasum sensisset, hinc illico majora conandi materiam accipit. Neque porro defuit occasioni audacia. Perg ensitaque in coepta fabula mirus hic histrio, postquam exordium sibi tam pulchre videt procedere, ad reliquas similiter actionis partes se parat, quas nihilo etiam segnius tractat. Ac primum ad Reges ipsos summosque Monarchas affectat viaro, eorum auctoritatem paulatim vellicare, mox et aequare, tum superare etiam, superatamque sub jugum mittere pertentat. Hoc ubi etiam succedere intelligit, majore sumpta fiducia ulterius adhuc progreditur sese dilatare, ac pennas nido majores distendere, nihil jam humile aut plebeium de se cogitans. Qui prius humili socco incedebat, nunc alto cothurno ingreditus, ex pontifice Rex factus plane tragicus. Quin nec amplius subditi jam nomen agnoseit, qui jubetur a Christo, ne dominetur suis. Denique eousque intumescit magnitudinis hic Ecclesiarcha, ut qui leges prius ab aliis accipere atque in ordine teneri sit solitus, nunc inversa rerum scaena leges ipse imponit allis, ac jura praescribit universis: Quod jus nunc canonicum appellamus. In quo ipso jure neque ullum tamen modum tenet illius impudentia, quin leges legibus, decreta decretis, ac iis insuper decretalia, aliis alia, atque item alia accumulet, nec ullum pene statuit cumulandi finem, donec tandem suis Clementinis, Sextinis, Intra et Extravagantibus, Constitutionibus provincialibus et Synodalibus, Paleis, Glossulis, Sententiis, Capitulis, Summariis, Reseriptis, Breviculis, Casibus longis et brevibus, ac infinitis Rhapsodiis, adeo orbem confarcinavit, ut Atlas mons, quo sustineri coelum dicitur, huic (si imponeretur) oneri vix ferendo sufficeret.

Atque hunc quidem in modum habuit pontificiae hujus fabulae epitasis, satis quidem turbulenta, et prodigiosa: In qua mirum quas ille turbas dedit, quos mundo ludos fecit, et quos errores involvit, foris nonnullam quidem religionis faciem obtendens, sed ira ut propius intuenti haud difficile esset videre, longe aliud mysterium in animo eum instituisse, nempe ut ecclesiasticum imperium aliquod in hoc mundo eminentiae singularis at tolleret. Tum nec his contentus, jus fori sui baud prius destitit hactenus dilatare, quoad totum etiam civilem gladium cum plena potestate in suam traduxisset possessionera: non huc spectans interim, ut morum disciplinam in melius proveheret (quod fortassis nunquam illi serio curae fuit), sed partim ut sedis dignitatem omnibus munitam modis constabiliret, partim ut opes undecunquequam maximas ad explendam ipsius avaritiam converteret, haudmultum dissimili exemplo, quale de Dionysio Syracusano commemorat Plutarchus, qui quum insidioso consilio quam plurimas tulisset leges, alias super alias ingerens, tum easdem pari rursus astutia, a populo negligi patiebatur, quo cunctos hac ratione sibi obnoxios redderet.

Nec aliudin consilio fuisse huic pontifici videtur in tot congerendis legum centonibus, quam ut plurimos canonicis suis articulis irretitos teneret, quo uberior quoestus ei ex dispensationibus et condemnationibus accresceret.

Atque hanc puta catastrophem esse hujus choragii. Nam ut veteres olim Comoediae exiban fere in nuptias, ita pontificis omnes fere molitiones desinebant in pecunias. Breviter sub hoc pontifice ita gubernata est res ecclesiastica, ut in pejori 1oco nec alias fuerit unquam, nec tum esse potuerit: quando nihil in religione fere rectum, in moribus nihil samum, nihil in conscientiisliberum, nec in cultu sincerum relinquebatur ; nee in legibus quicquam, nisi quod ad inutiles quasdam ceremonias, vel absurda dogmata, vel ad ordinis magnificentiam tuendam pertinebat. Et si in consistoriis ostendebatur nonnulla forsan justitiae umbra, et morum inspectio, sic tamen res gerebatur, ut pretio nulli non venalis foret impunitas. Cui et hoc porro accedebat incommodi, quod quum ab iis judiciis procul omnis politica potestas arceretur, interim tota fori tractatio nescio quibus canonistis et officialibus patebat, quorum magna pars ex litibus victitans suum magis spectabat compendium, quam virtutis ac morum rectitudinem. Ut multa hic supprimam modesrise causa, fortassis non preetereunda, si non pudori magis consulere, quam calamo indulgere hoc loco iibuisset.

Postulabat sane haec tanta rerum dissipatio necessariam emendationera.

Neque fefellit ecelesiam suam divina providentia, cujus singulari beneficio coepit tandem utcunque scintillare, velut e crassa nebula, promicans sincerioris religionis aura, regnante auspicatissimee memorize Rege Henrico octavo’, qui regum omnium in hoc regno primus, magno reipubhcae bono, pontificis hujus nomeu cum superbissimis fascibus prorsus e regni finibus excusserat. Quin nec eo contentus cordatus rex, ut nomen nudosque solum titulos a se suisque depelleret, nisi et jura decretaque omnia quibus adhuc obstringebatur ecclesia perfringeret, huc quoque animum adjecit, ut universam secum rempub, in plenam assereret libertatem. Quocirca cum ex ipsius tum ex publico Senatus decrelo delecti sunt viri aliquot, usu et doctrina preestantes, numero triginta duo, qui penitus abolendo pontificio juri (quod canonicum vocamus), eum omni ilia decretorum et decretalium facultate, nosai ipsi leges, quoe controversiarum et morum judicia relicrent, regis norainc et authorirate surrogarent. Id quod ex ipsius Regis epistola, quam huic praefiximus libro, constare poterit, quae et serium ipsius in hac re studium et piam voluntatem apefiat. Laudandum profecto regis propositum, nec illaudandi fortassis eorum conatus, qui leges tum illas, licet his longe dissimiles, conscripserant. Sed nescio quo modo, quaque occasione res successu carair, sire temporum iniquitate, sire nimia eorum cessatione quibus tune negotium committebatur.

Sequitur post haec regis tandem Henrici mots, “aequo pulsans pede pauperurn tabernas, regumque turres :” Post quem sublit in regni habenas relictus a patre filius nunquam satis laudati nominis Edouardus sextus. Qui in emendanda primurn religione, quam adhuc inchoatam reliquit pater, majores impetus ac vires addidit, nee omnino profecit infoeliciter. Quo thetum, ut religionis fontes multo, quam antea, purgatiores nativo quodammodo nitori sint restituti. Sed iniquissimi illorum temporum mores, longe a professione dissidentes, et religioni laberect bonis omnibus dolorera non mediocrem asperserunt. In causa creditur, quod cum doctrina reformata non item adhibita essent legurn idonea repagula, quae effrenam multitudinis impunitatem cohiberent. Durabant enim adhuc haec ipsa, quae et hodie regnant in curils et consistoriis pontiffeli juris instituta, et constitutiones provinciales, quae prater verbosam ceremoniarum congeriem nihil fere habebant, quod corrigendae Christianorum vitae magno-pere conduceret. Neque interim hoc nesciebat, pro divina sua indole Edouardus noster. Itaque coacto mox Senatu, indictoque frequentissimis comitiis parliamento, non solum in animo habuit, sed diligentur etiam curavit, paterhum sequutus exemplum, ut quod ille factum prius voluisset, in reformandis pontificiorum canonurn decretis, id ipse absolutiori expeditione perfectum redderet.

Quid multis? ex communi ordinum omnium suffragio, datum id negotii est viris, si non iisdem quibus snperius, at pari tamen numero, nec impari excellentia praeditis, triginta videlicet duobus (quod idem etiam ab Henrico prius octavo instituebatur), partim ex Episcopis, partim ex Theologia, partim ex utriusque juris prudentia, partim ex communis quoque juris professlone, ad octenos, in quatuor classes, ad hoc ipsum designatis, ut ipsorum arbitrio certa qubedam sanctionurn capita in legurn formulas redacta figerentur, quae, in locum suffectae Romanarum constitutionurn, reip. et moribus in melius formandis quam maxime salutares proponerentur.

Nec Iongum erat, quin regis voluntati satisfactum sit. Res enim, tanquam pensum, in varias distributa operas foelicitate non minori quam celeritate confecta est, hoc observato ordine: ut Duo hi et triginta (quos diximus) in quatuor classes, aequa proportione ita dividerentur, ut in singulls octonariis duo Episcopi, duo item Theologi, rursusque duo juris utriusque, similiter et communis juris consuhi totidem continerentur. Inter quos sic denique conventum est, ut quod in singulls classibus conclusum et definitum esset, id per reliquas classes considerandum atque inspiciendum transmitteretur.

Quanquam verb ex hoe ipso omni numero, otto potissimum selecta ruerunt capita, quibus prima operis praeformatio quasique materiae praeparatio committebatur, quorum nomina Regis in Edouardi epistola comprehensa videre liceat.

Atque hoc modo confectae hae quidera leges sunt, sire eas ecclesiasticas, sire politicas appellare libeat. Quarum materia ab optimis undique legibus petira videtur, non solum ecclesiasticis, sed civilibus etiam, veterumque Romanature praecipua antiquitate. Stunrose negotii praefuit Tho.

Cranmerus Archiepis. Cant. Orationis lumen et splendorera addidit Gualterus Haddonus, vir disertus, et in hae ipsa juris facultate non imperitus. Quin nec satis scio an Joan. Checi viri singularis eldera negotio adjutrix adfuerit manus. Quo factum est, ut cultiori stylo concinnatae sint istae leges, quam pro communi caeterarum legurn more. Atque equidem lubens optafire, si quid votis meis proficerem, ut consimili exemplo, nec dissimili etiam oratione ac stylo, prosiliat nunc aliquis, qui in vernaculls nostris legibus perpoliendis idem efficiat, quod in ecclesiasticis istis praestitit clarissimae memoriae hic Haddonus.

Sed haec aliorum relinquens perpensioni, ad ecclesiasticas nostras redeo, quae quemadmodum elaboratae furint, quibusque authoribus conscriptro, jam aperulinus. Restabat nunc de illarum dignitate et aestimatione aliquid porro mihi disserendum. Sed quia nolim meo judicio caeteris praecurrere, liberam suam cuique censuram relinquo. Nobis sat erit, quoniam jampridem in superioribus Monumentis nostris promissa sunt, studiosis lectoribus haec propoSuisse; non ut vim illico legum authoritatemque induant, sed ut specimen duntaxat rei, velut ad gustum ista lectitare volentibus, exhiberemus, quae ubi perleeta fuerint, pro suo quisque captu, quid de iis statuendum putet, libere secum pensitet non aliquid inhaesit naevi, ita neque hie fortasse defutura sunt, quae deute>rav fronti>dav et aeriorem lectoris discussionera fiagitare nonnullis videbuntur. In quo gertere praeter alia quae brevitatis causa transilire cogor, hoc unum minime, vel praetereundum mihi, vel doctis judiciis admittendum videtur, quod ]ex ista vetat in titulo de divinis officiis, cap. 16 — ne quicquam omnino praeter praescripta peragatur, et formulas illius libri nostra communi lingua scripti, quem proprium et perfectum omnis divini cultus magistrum esse statuit, etc. Nos verb perfectum omnis divini cultus magistrum solum Dei Verbum agnoscimus, cum interim in hoc libro non esse nulla constat, quae per omnia minus quadrare ad amussim ecclesiasticae reformationis videantur, multoque rectius fortasse mutarentur. Sed haec ab allis rectius perspici, quam a me admoneri poterint.

Interim Illustrissimi Principis Edouardi nostri tam piam vereque Christianam sollicitudinem nunquam satis laudare queo, nee minus praeclare eorum etiam doctorurn hominum navatam diligentiam arbitror, qui congerendis his legibus praefuerunt, quas summa approbatione et applausa illorum tum temporum fuisse receptas constat. Nec dubium quin Parliamentari etiam authoritate eaedem sanctiones istae constabilitae atque in publicum usum consecratee fuissent, si vita regi paulo longior suppetisset. Quod ut vaide tum dolendum est non contigisse, ita nune vicissim optandum, quod per praematuram mortera regis iilius negatum est, ecclesiae foelicitati per foeliciora tempora Serenissimae Reginae nostrae Elizabethoe suppleatur, accedente publica hujus nunc Parliamenti authoritate, simulque faventibus doctorurn hominum suffragiis. Quos ut nostram hanc in edendo audaciam boni consulant impense rogamus. — Reformatio Legum Ecclesiasticarum. Londoni. Ex 0ffieina Johannis Daii, Annosalutis humanae 1571, mense Aprill. Note . — The italic which frequently occurs in the above document is according to the Edition of 1640; but the whole has been collated with the original Edition of 1571.

APPENDIX NO. APPL10 To the Queen, in behalf of two Dutch people to be burnt for their opinion. SERENISSIMA, beatissima Princeps, Regina illustrissima, patriae Decus, seculi Ornamentum. Ut nihil ab animo meo omnique expectatione abfuit longius, quam ut Majestatis tuae amplissimam excellentiam molesta unquam interpellatione obturbarem: ita vehementur dolet, silentium hoc, quo hactenus consranter sum usus, non eadem constantia perpetuo tueri, ita ut volebam, licuisse. Ita nunc printer spem ac opinionera mearo, nescio qua infelicitate evenit, ut quod omnium voleham minime, id contra me maxime faciat hoc tempore. Qui quum ita vixerim huc usque, ut molestus ruerim nemini, invitus nunc cogar contra naturam Principi etiam ipsi esse importunus: non re ulla aut causa mea, sed aliena inductus calamitate. Quae quo acerbior sit et luctuosior, hoc acriores mihi addit ad deprecandum stimulos. Nonnullos intelligo in Anglia hic esse, nonAnglos, sed adventitios, Belgas quidem opinor, partim viros, partim frominas, nuper ob improbata dogmata in judicium advocatos. Quorum aliquot feliciter reducti publicam luerunt paenitentiam. Complures in exilium sunt condem-natl.

Quod rectissime factum esse arbitror. F570 Jam ex hoe numero unum esse aut alterurn audio, de quibus ultimum exustionis supplicium (nisi succurrat tua pietas) brevi sit statuendum. Qua una in re duo contineri perspicio, quorum alterurn ad errorurn gravitatero, aherum ad supplicii acerbitatem attinet. Ac erroribus quidera ipsis nihil posse absurdius esse, sanus nemo est qui dubitat, mirorque tam foeda opiniontim portenta in quosquam potuisse Christianos cadere. Sed ira habet humanae infirmitatis conditio, si divina paululum luce destituti nobis relinquimur, quo non ruimus praecipites? Atque equidem hoc nomine Christo gratias quam maximas habeo, quod Anglorum hodie neminem huic insaniee affianem video.

Quod igitur ad phanaticas istas sectas attinet, eas certe in republica hullo modo fovendas esse, sed idonea comprimendas coercione (correctione — Fuller) censeo. Verurn enimvero ignibus ac fluminis, pice ac sulphure aestuantibus, viva miserorum corpora torrefacere, judicii magis caecicate quam impetu voluntatis errantium, durum istud ac Romani magis exempli esse, quant evangelicae consuetudinis, videtur; ac plane ejusmodi, ut nisi a Romanis Pontificibus, nutbore Innocentio III., primum profluxisset, nunquam istum PeriIll taurum quisquam in reitera Christi ecclesiam importavisset. Non quod maleficiis deleeter nut erroribus fayearn cujusquam, dicta haec esse velim. Vitro hominum, ipse homo quum sire, faveo. Ideoque faveo, non ut errent sed ut resipiscant. Ac neque hominum solum. Utinam et pecudibus ipsis opitulari possero. Ita enim sum (stulte fortassis hoe de meipso, at vere, dicam), macellum ipsum ubi mactantur etiam pecudes vix praetereo, quin tacito quodam doloris sensu mens refugiat. Atque equidem in eo Dei ipsius valde admiror venerorque toto peetore clementJam, qui in jumentis illis brutis et abjectis, quae sacrificiis olim parabantur, id prospexerat, ne prius ignibus mandarentur, quam sanguis eorum ad basim altaris effunderetur: unde disceremus in exigendis suppliciis, quamvis justis, non quid omnino rigori liceat, sed ut clementia simul adhibita rigoris temperer asperitatem.

Quamobrem si tantum milli apud principis tanti Majestatem audere liceret, supplex pro Christo togarein clementissimam hanc Regime sublimitatis excellentinto pro authoritate hac tua, qua ad vitam multorum conservandam pollere te divina voluit clementia, ut vitae, si fieri possit (quid enim non possit iis in rebus authoritas tua?) miserorum parcatur, saltem ut horrori obsistatur, atque in aliud quodcunque commutetur supplicii genus. Sunt ejectiones, inclusiones retrusae, stint vincula, sunt perpetua exilia, sunt stigmata et plh>gmata , nut etiam patibula. Id unum valde aleprecor, ne pyras ac fluminas Symthfeldianas jam diu faustissimis tuis auspiciis hucusque sopitas sinus nunc recandescere. Quod si ne id quidera obtineri possit, id saltem omnibus supplicandi modis efflagito tou~to to< pelargiko In the Hurl. MS. 416, Art. 95, p. 155, is a Copy of another Letter, similar to the above, in fayour of four or five persons of the same opinions. There are also copies of two others (417, Art. 21, p. 100b. Art. 49 p. 110,) which appear to be rough drafts of the same address.

Foxe concludes one of the above, thus: D. Iesus propitii numinis sul presidio Inclytam Majestatem tuam nobis universaeque reipublicae quam diutissime florentem ac sospitem omnique circumfusam foelicitate, magis ac magis ad nominis sui gloriam provehat, et eustodiat ad vitam aeternam.

Amen.

Illustrissimae tuae Majestati Subditissimus, Joa. Foxus.

APPENDIX NO. APPL11 CELEBERIMO viro D. Munsono Reginae Justiciario dignissimo, apud omnes bonos laudatissimo, Salutem.

Praestantissime et mihi observande domine. Scripsi nuper serenissimae Reginae Majestati: seripsi et D. Consiliariis litterasque dedi D.

Thesaurario, quarum exemplar ad te mitto. Scripsi et ipsis Anabaptistis ante biduum, convellens eorum errores qua potui vehementia; dedique litteras in linguam ipsorum vertendas, quas an adhuc sint illis redditae haud satis novi. Audio nunc totum hoc negotium de constituendo ipsorum., supplicio ad vos esse. devolutum. Quo magis eximiam vestram prudentiam novi, et sinceram religionem, hoc minus de ctementia vestra addubito.

Quum serenissima Regina morris tam scerbae sententiam ferre ipsa detrectat, spero vos non futuros inclemenriores. Multorum audio hac de re judicia; quanto quisque aceedit propius ad mitem Evangellearn indolem, tanto longius abest a duro hoc torrendi ac torquendi genere, quod sine dubio ante Innocentium Etium nunquam inventum est in Christi ecclesia.

Etsi nemo sit qui non fateatur eos animadversione summa, dignos, tamen, si vobis, ita videbitur, non desunt, alia suppliciorum genera, vincula, exiha, flagra, nut turtle, ut non necesse sit ad Pontificium hoc Romanae saevitiae confugere. Jam vero qua publica hujus regni lege liceat eos ignibus mandate, quum in doetrina solum delinquant, nisi prius pro Archiepiscopo Ut nihil est, nec unquam fuit, tam foeliciter humano elucubratum ingenio, cui Cantuariensi in provinciali synodo agatur convictio, non reperio. Qua de re licebit vobis jura et statuta hujus regni consulere. Nam statutum illud Hen.

Ati de comburendo vim legis nullam possidet. Ut insuper praeter communes leges nostras, illud etiam in divina lege observemus, certe Dominus Deus ipse in sacrificiis priscis ne pecudes quidem ipsas virus exuri voluit, priusquam sanguis eorum et vita ad basin altaris effunderetur.

Quanquam satis per se novit perfecta vestra prudentia, quod facto opus sit: id tantum togare volui, quoniam ad vos delata est hujus judicii potestas, ita velitis authoritatem vestram expromere, ne sitis mitissimae vestra clementice immemores: durum est flammis aestuantibus viva hominum excruciari corpora, at durius est in aeternam gehennam cum istis erroribus praecipitari. Et quis noverit, an Dominus gratiam posthac his donaverit, qua resipiscant, si vos vitam dederitis, qua gratiam accipiant? Quod si corporibus miserorum non consulendum esse, nec vita dignos eos judicatis, at consulite quaeso animis, ne pereant in aeternum. Saepe incidunt morbi in quibus curandis plus effieit pietas quam asperitas, plusque dies afterat, quam manus medici: De his jam loquor morbis, qui spirituali magis medicina egeant, quam corporali: fides siquidem quum errat cogi a nemine possit, doceri possit, muhique moriuntur orthodoxi, qui diu vixerunt Haeretici. Quin et istos in duobus aut tribus articulis nonnihil remittere et cedere audio, atque in ipso etiam primo, capite minus aliquanto praefractos esse; nec admodum diffido, m hoc etiam articulo facile eos reduci posse, si liceret ad Michaelis usque diem plenius institui et informari. Atque utinam bona haec initia significari serenissimae Majestati possent, priusquam ad extremum illud intendetur rigor. Sed de hac re atque allis agetis, viri eonsultissimi, pro libera judicii vestri raftone; sicque agetis spero, ut in decernendo hoc judicio omnes authoritatem persentiant vestram, ejpiei>keian praedicent; utque non solum bono rum omnium linguee, litterse, historiae clementiam vestram testentur, sed etiam ut hi miseri Anabaptistae aliquando conversi vobis gratias agant. Neque enim omnino spectandum arbitror, quales slat homines, sed quales esse possint. Quod etsi in publicis judiciis et legum executione locum non habeat, at certe in rebus ecclesiae et conscientiae, atque in judieils illis quae nulla certa lege publica constituuntur, locum hubere arbitror. Atqui veto si hujusmodi hoc esset judicium vestrum, quod certis et necessariis legum praescriptis constaret, ver bum non dieerem. Nunc autem quum clementissimae Reginae Majestas hoc to tum libero vestro arbitratui permiserit, utrum istos exustos esse an alia qua cunque raftone plectendos malitis, supplex aleprecor honorandam vestram celsi tudinem, pro libera hac potestate vestra ita hic misericordiam cum judicio tem perare dignemini, ut quam p.ii viri .sitis’ non solum quanta authoriitate. praediti, pii omnes viri intelligant, Christus ipse videat, parique vos iterum misericordia in suo judicio remuneret. — Harl. MS. 417, Art. 51, p. 111.

APPENDIX, NO APPL12 AD ANABAPTISTAS QUOSDAM CONDEMNATOS.

EGIMUS causam vestram apud Serenissimam Reginam: egimus apud Dominos Consiliarios. Nihil perfecimus. Videtur Dominus contra vos obfirmasse voluntates, offensus improba et detestanda pertinacia vestra, dum contra voluntatera Dei, contra apertissimum ipsius verbum, contra Christianorum omnium piam et sacram institutionem, et veram fidem pugnare videmini, et stolidas movetis factiones, scandala gignitis, pestiferos errores inducitis, ecclesiam Christi non mediocriter laeditis, hostibus et papistis materiem in nos insultandi et calumniandi in manus praebetis, etenim quicquid id est, quod vestra dellrat inscitia, nobis imputant, evangellure accusant, vestraque culpa fit, quod sana doctrina nostra tam male audiat apud adversarios; putant enim ex evangelio nasci sectas istas, haereses, et dissidia. Nec solum ecclesiam Dei probro et contumelia afficitis, sed Deum etiam errore doctrinae graviter offenditis, dum verbo ejus non acquiesoitis, nec veritati ceditis, nec spiritum ejus sacrum in scripturis expressurn adhibetis in consilium, sed phanaticas quasdam mentis vestrae conceptiones, vel deceptiones potius, pro scripturis coliris: et dura de Humanitate Christi contenditis tam obstinate, interim salutem vestram et remissionem peccatorum, in Humanirate Christi et fide sola nobis propositam, vel non tenetis satis vel non curatis admodum. Nam si ilia vobis satis esset peccatorum remissio, quae vobis est in Humanitate et sanguine filii Dei, nunquam istas de rattone Humanitatis turbas moveretis, seal cum ecclesia Dei gratias simul nobiscum laeti et quieti ageretis Patri pro incarnato Filio, et pia quadam humilitate cum fratribus conjungeretis judicia vestra. Nunc, cum suavi quadam philautia vobis ipsis applaudentes plus judiciis vestris quam caeteris hominibus omnibus tribuatis, id efficitis, ut non solum Deo odiosi sitis, sed omnibus fere hominibus execrabiles, Quanquam de hominum execratione baud multum laborandum esset, si cum Deo saltera pax vobis constaret et amicitia. Qua in re ne inanis mentis vestrae vos decipiat opinio, videndum est. Praeterea vetus est exemplum ut falsa veritatis imagine seducti multi in maximis versentur erroribus et Monasterienses Anabaptistae veriorem penes se eausam esse aliquando somniabant; Et Papistae hodie praeter suam nullam credunt catholicam esse ecclesiam; Idem de Judaeorum et Turcarum immanissima persuastone judieart possit. Scitum est nos intra verbi divini lineas nos continere: Paulus nihil ferre minus potuit quam contentiosas de Genealogiis quaestiones: Idem et de Christo secundum carnem dicit, “St Christum aliquando etiam novlinus secundum camera, nunc amplius non novimus. Nam si quis est in Christo Jesu, nova est creatura.” An non satis erat vobis simpliciter nobiscum fateri, Christum venisse in carhem, nisi etiam de ratione earnis tam ineptas moveretis difficultates? quas nec ipsi expedire potestis, nee quicquid ad rem fatrant, dum videmini Domino non materialera carnem tribuere sed supernaturalem nescio quam; quasi quae ingenita sit in Maria Virgine, non generata de Maria Virgine. Et quo pacto igitur liber Generationis Jesu Christi Domini, et non potius liber Nativitatis, juxta vestram translationera. Qua in re vanisstream vestram inepttam nequeo mirart satis; ham si generata non fuit cato Christi de natura Matris, certe naturalis non erat illius caro, nee connaturalis cum carne nostra; et falsum erit illud S. Pauli qui factum eum dicit, non in muliere sed de muliere. (Gal. iv.) Sed video unde omnis haec fluit efforts vestri inscitia; ex eo scilicet quod modum rei cum substantia rei imperitissime confunditis; etchim quae ad modum solum pertinent, ea vos transf’ertis ad substantiam; et quia modo supernaturali concepta est caro ipsius, idcirco carnero ipsius esse supernaturalem impie contenditis: At ne nesciatis, aliud est de modo, aliud de substantia quacrete. De modo enim ira et nos vobiscum fatemur, Humanitatem Christi modo non naturali conceptam esse; sed naturalem tamen dicimus humanam carhem earn quae concepta estet nata de Maria Virgine; et si non eadem rattone Homo factus sit tile, qua nos faeti straus, ex patre et ex matre, at nihilo minus tile, qui homo factus sit ex matre, ex eadem conditus est substantia eandemque gerit naturam carnis, quam nos gerimus; ut sit tile nobis connaturalis. Alioquin si nobiscum non sit connaturalis secundum carhem, certe nec redemptor est, nec semen mulieris, nec Filius Davidis, nec Sponsus ecclesiae. Nam si sponsus et sponsa una caro sunt, certe aut Christum oportet sum ecclesiae non esse sportsum, aut ut eadem sit cato cum sponsa necesse sit, non solum secundum gratiam, sed etiam secundum naturam. Neque enim in hae concepttone Filii Dei ita solum spectanda est gratia, ut natnram omnem extinguamus; etsi enim modus conceptionis gratiae erat non naturae, at illa tamen substantia quae concepta estet nata, Naturae erat non Gratiae, quoad substantia, id est, solum ex humana natura et substantia erat, nullo modo ex substantia Dei: ut jam inter Christi humanitatem et nostram nulla sit distantia, niai quod cato illius immunis a peccato erat, nostra peccatis scateat. Atque haec nostra fides est de incarnatione Christi, cum verbo Dei analoga et congrua plena summa consolatione quam ex Christi suavissima conjunctione cum carne nostra concipimus. Hanc conjunctionera et fraternitatem nobis cum Christo junctissimam dum yes impuro vestro dogmate dissolvitis, quid aliud quam verbo Dei vos opponitis, fidem extinguitis, salutem perturbaris, omnemque consolationem pits mentibus eripitis? Hortor itaque et rogo in Domino, etiam atque etiam, videte quid agitis; satis sit quod hactenus tamdiu turbastis ecclesias vestro scandalo et offendiculo gravissimo. In caeteris opinionthus audio vos nonnihil remollescere. Dominus Jesus Spiritus sui sanctissimo ductu aperiat vobis oculos roentis, et corda permoveat ad veritatis suee cognitionera. Amen. — Hark MS. 417, Art. 52, folio 111 b.

APPENDIX NO. APPL13 Dynastoe cum primis splendidissimo, ac spectatissimo, D. Thesaurario, coeterisque ejusdem senatus Reginoe consiliariis viris lectissimis, dominis colendissimis, prudentia ac gravitate suspiciendis in Christo Domino, eujfronei~n kai< eujfrai>nesqai . MAGNIFICI viri, concilii duces, justitiae principes. Etsi negotium de quo scriptures sum nihil ad me attinet, tamen quia curare ac providentiam senatorice vesttee dignitatis attingit nonnihil, confido vos benigne consulturos non ternere susceptam hanc ad vos scribendi audaciam. De inauspicatis illis Anabaptistis, et execrandis eorum deliriis, quod nuper constitutum sit, minime vobis incompertum esse arbitror. Qua in re Reverendus D. Londinensis, egregii pastoris functus officio, preestitit pro virili quod potuit et quod debuit, nihil ad summare praetermittens diligentiam, quo sana institutione eos ad sanitatem reflecteret, reduxitque pie sedulitate sue nonnullos. Alios e medio profligavit. In quosdam irrogata sententia est, qua seeulari judieio relicti mortis, ut arbitror, supplicium ferant. Ac dignos quidem supplicio nefarios eorum erorres nemo ambigit.

De supplicii vero genere non ita apud omnes convenit. Clement nonnulli, Papistarum maxime filii, ad lgnem, ad Ignem. Qui moderatiori sunt ingenio, haud ita sentiunt, nee putant id necessarium, quod ad summum illud atque extremum Romanae saevitiae exemplum sub evangelio nune reeurratur; maluntque aliud adhiberi coercionis reinedinto, quod vulneribus potlbs medeatur quam homines ipsos ad gehennam perdat, quodque cum legis asperitate aliquid simul aspergat mansuetudinis evangelicae. Hie verb quid vestra factura sit potestas, qui seeeulares sitis, ignoramus, nisi quod ex legis Weescripto vos acturos esse credibile videtur. Quod si facere pertendiris, id prius a vobis vehementer effiagito vestramque in eo maxime appello prudentJam, etiam atque etiam, veliris prospicere, quo tandem publico jure, aut legis authorirate, eos qui solum in doctrina impingunt ignibus ac flaminis addicere liceat. Quod siad senatus-consultum illius Parliamenti confugitissub Hen. 4to, edimm (ham legera nullam allare incendiariam habetis), liceat quaeso quod verurn est aequa pace vestra profiteri, statutum illud Hen. 4ti vim nullam legis satis idoneam babere, quum viz. in statuto illo condendo defuerit communis ordinum omnium consensio; sine qua irrita est quaecunque legis Parliamentariae promulgatio.

Ad haec, etsi maxime valeret legis istius constitutio, tamen idem statutum in primordiis serenissimae Reginae nostree sublatum ae antiquatum intelligo: quod etiamsi non fuisset factum, tamen hullo firmamento ne lex quidera ipsa niteretur, quemadmodum in libris Monimentorum (ubi in vita D. Cobhami Alano Copo respondlinus) abunde a nobis demonstratum est ex authenticis publicarum tabularurn rotulis. Nam quod vulgo impressi vestri statutorum codices cum superiorurn ordinum suffragiis inferioris etiam curice admiscent assentionem (ut id obiter Reipublicae nomine admoneam) fueus est et dolus, subdole et sophistica papistarum malieia injectus, quum vera exemplaria in Archiris vestris conscripta et consignata aliud indicant. Quapropter saecularis potestas illa quae in Mariana tempestate funibus ae flammis tam immaniter in Christianorum corpora desaeviit, qua legis authoritate vim illi suam tuebantur non video, nisi hue confugiant tbrtasse, quod ignorantes fuerint. Atque esto hoe quidera, quod ignoratio justam pariat erroris anteacti defensionem, non tamen eadem petit nobis generalem errandi regulam. Quae quum ita se habeant, eximii proceres, quum nee ulla proferri possit lex hujus regni publica, quae ad incendiariam bane necessitatem justa authoritate vos adigat, supplex obtestor, ne plus velitis hac in re licere potestati vesttee, quam legibus ipsis liceat; q.uod potius prudentia vestra id cume habeat, ne antiquus error novo exemplo vires nune eas sumat, quae postea in graviorem reipublicae perniciem emropant. Nam si caminus, vel Camerina potius ista Smithfeldiana, diu faustissimis Reginee nostree auspiciis haetenus eonsopita, nune iterum in nova incendia coeperit reeandeseere decreto authoritatis yestree, quum nulla necessaria regni lege id defendi possit, quid hint futurum exisfimetis, nisi ut hoe facto vestro tanquam auctoramento eonfirmati Papistee, non solum tyrannidem suam tanto defendant audacius, sed etiam majorera postbee sibi arripiant in bonos grassandi confidentJam, si quid contingat, quod Clementissimus avertat Dominus. Postremo de inauspicatis istis avibus (quae utinam in hoc regno nunquam advolassent) nihil estis facturi melius, quam ut e finibus nostris eo rursus abigantur, unde evolarunt: ut.quod meriti sunt, id apud suos potius aliquos magistratus ferant, ibique de iis exemplum edatur maxime, ubi maximum metuitur infectionis periculum. Num quod ad Angliam nostram artinet, etsi ea aliis laborat vitiis, tamen ab hac contagione (sit Christo gratia) nihil adhuc perieuli video, quamobrem nostris hominibus sit metuendum. Sed satis per se sapit, multoque oculatius prospicit hac in re (sieur in caeteris rebus omnibus) oculatissima prudentia vestra, quod facto sit opus. Et tamen quum ex grati animi officio [hae literae] profectae sint, rogatam velim celsitudinem vestram ne alio animo tandem a vobis aceipiantur, preesertim quum non monendi, sed tantum supplicandi gratia hanc susceperim scribendi audaeiam. Amplissimi senatus vestri ordinem universurn summa in dignitate incolumem ac florentem diutis-sime tueatur Ille per quem Reges regnant et prineipes justa decernunt.

Vestrae celsitudini in Christo deditissimus, Joa. Foxus. — Ad D.

Thesaurarium et coeteros Consiliarios. — Harl. MS. No. 417, Art. 50, p. 110.

APPENDIX. NO. APPL14 HONORIFICE Domine ac heros inclyre. Quo magis intelligo illustrem tuam praestandam assiduis negotiorum curis occursantibus defatigari, hoe magis me pudet pigetque strepitum hunc publicae tum solicitudini obstreperis meis litteris interpellare. Sed ita me premit durum necessitatis telurn, ut velim nolim praesidium favoris tui necessario sit implorandum. Atque ne dignitatem tuam detineam multis, rem ipsam paucis accipe, simulque miseriam meam inteilige. Erat hic filius mihi adolescens, quem litteris politioribus pro mea tenuitate instituendum curavi sedulo, in quibus et ipsc pro sua indole progres-sus non omnino poenitendos jam feeerat: Nunc quid aecidit? pellectus ille suopte ae consiliis sui corniris, elam a nobis aufugit, relicto collegio in quo versabatur, inconsulto suo praeside ac praeceptore, relictis libris et litteris, inseiis parentibus, doleutibus amicis ac cognatis omnibus, patriaque nune deserts, ultro se conjecit in exilium, nescio in quibus tetris fugitans, neque ubi sit, an vivat, an ubi eum investigem, seio; nisi quod ex litteris ad quendam hie merca-torem nuper scriptis e Caleto dicebat se velle Lutetiara petere. Qui si istic fuerit, rumrum (ut credo) ut penuria coactus ad praestantissimam tuam celsitudinem vel scribat, vel accedat ipse. Qua in re vehementer rogo elementiam tuam, pietatem appello, fidem operatoque imploro, .per omnia sacra, perque omnes sacrarum virtutum pietates deprecor, te mei misereat, ut siquidem fugitivus ille meus acoluthus te adierit, consilium operatoque tuam mihi in eo asservando ac retinendo accommodes tantisper, quoad, per litteras certiores facti, quid de illo factum sit quidque nobis faciendum sit intelligamus. Nomen est adolescentis (si vivat) Samuel Foxus, natus annis ferme septendeeim, corporis statura pro illis annis sat grandiuscula. His notis si quis forte tibi oceurrerit, iterum atque irerum aleprecor honorificam tuam praestantiam, in eo ut ostendas beneficio, quantum vel ipse mea causa praestare, vel quantum me debere tuae benignitati veils. Eximiam tuam dignitatem magis atque magis florentem cum omni familia diu nobis et reipublicae tueatur Servator Dominus clementissimus.

Dominum Nicasium, quem solum ex omni tua familia novi, cupio salvere plurimum in Christo Domino, quem etiam precor obnixe, ut hic se mihi adjutorem praebeat, praestetque mea caussa quod poterit. Lond. An. 1577, December 5.

Tuus ac tuorum omnium in Christo, Jo. Foxus. — Harl. MS. No. 417, Art. 69, p, 116, b.

APPENDIX, NO. APPL15 QUANDO, quomodo, quibus verbis, qua dicendi figura pares agam gratias singulari vixque credibili humanitati tuae (vir reverende idemque doctissime Praesul), qua me miserere, tot tantisque aerumnis obsitum imo obrutum, literis tam amanter scriptis et erigere jacentem, et erectum refocillare, volueris! In quo pulchre tu quidem hoc exemplo representas, quid sit vere Episcopum agere in Domo Domini. Quid enim Antistitem vere Christianurn, verius vel arguit, vel commendat insignius, quam charitas toties in Christianis literis exhibita? Aut ubinam hsec ipsa charitas vim snare poterit illustrius explicare, quam in sacro hoc consolandi officio, ejn tw~| paramuqei~sqai touthn ajqumi>an ejne>peson to>te, ejn tw~| ejpiste>llein se, w[ste oujdepo>te ti> tw~n oujden ejmoi sumbh>nai eujkairo>teron kai< ajkmaio>teron tw~n th~v qeosebei>av sou ejkei>nwn gramma>twn. Usque adeo tot simul adversae res omnem mihi et constan — tism et patientism pene expectorabant. Cui enim, quamlibet adamantinum, pectus non consterneret inaudita haec hominum ingratissimorum inhumanitas, in ea praesertim Academia eoque Collegio, unde nihil unquam minas expectabam quam tale aliquid ab ils mihi eventurum? Quos si non meae senectutis et paupertatis ratio commovere, at ipsorum tamen vel humanitas, vel literature quas profitentur consuetudo, polire ad humaniorem modestiara debuisset. Quod autem de meis vel erga alios meritis honorands tua pietas humanissime praedicat, in eo to< th~v eujmenei>av sou me>geqov satis contemplor: In me nihil agnosco eorum quae tribuis. Illud confiteor, semper cavisse me sedulo, ut si minus prodesse multis licuerit, ne sciens tamen obessem euiquam, tum minime vero omnium Magdalenensibus: quo magis id mihi admiratione habetnr, quis tam turbulentus Genius factloss ista Puritanorum capita affiaverit, ut sic violatis gratiarum legibus, spretis meis ad se literis et precibus, contempts ipsius Praesidis intercessione, nulls praemissa admonitione, nee causa reddita, tantam hane in me filiumque tyrannidem exercuerint. Atqui vero ut hoc ils concedam, non tam purum esse et immunem ab omni naevo filium roeurn, atque sunt isti ter purl Puritani, at in his tamen naevis illius nullurn adhuc cornperi to< ka>rfov tam magnum, quam majores forte tamhson, paraka>leson ? Certe plusquam atrox facinus intercedat oportet, quod tam atroci ejectionis vindicatione luendum sit. Sed latet in hac herbs alius fortasse anguis, quam quid isti proferre non dudertl, ego in lucem producam. Flagrat Colicglum hoc horribili factlone, cujus alters pars propensioribus studils incumbit in suum Praesidentem: Alters istorum est quos dico tw~n kaqarote>rwn , qui modis omnibus dant operam ut partes sui Praesidis labefactent, ipsumque vel in suam redigant potestatem, vel sede prorsus evenant. Quid veto filius meus cum altero ejus Collegs Praefecto suo, its ut par erst, inclinatior videbatur, propterea societate exhaeredatur. Aceedit huic et alia causa, quam tam filio quam mihi ipsi imputo.

Quod si enim is essem, qui perbacchari cum eis contra Episcopos et Archiepiscopos, aut scribam me praebere illorum ordini, hoc est, insshire cum illis voluissem, nunquam istos in me aculeos exacuissent. Nunc quid torus ab ils alienus partes illas seetad mainerim, quae modesrise sunt et publicae tranquillitatis, hint odium, in me concept.urn jam diu, in hane demum efferbuit acerbitatem. Quod cum its sit, non jam quid mea causa velitis facere id postulo, quid potius quid vestra ipsorum causa cogitandum sit. Vos qui Proceres estis etcleslie, etiam atque etiam deliberate. Quod ad me antera attinet, quamvis erepta filio societas haud leni afiieit animum aegritudine, tamen quid res privata agitur, hoc fero moderatius. Magis me commovet publics Ecclesiae ratio. Video enim suboriri quoddam hominum genus, qui si invalescant viresque in hoc Regno colligant, piget hie referre, quid futurae perturbationis praesagit mihi animus. Olim sub Monachorum fucata hypocrisi quanta sit nata lues Religioni Christiana, minime ignorat prudentis tua. Nunc in istis nescio quod novum Monachorum genus reviviscere videtur, tanto illis perniciosius, quanto callidiore fallendi artificio sub praetextu perfectionis personall isti Histriones gravius occultant venennm, qui dum omnis exigunt ad strictissimae suaa disciplinae et conscientiae gnomones, baud videntur prius desituri, donec omnis in Judaicam redigant servitutem. Sed de its alias fortassis pleniore manu, e]an ejpitre>ph| oJ Ku>riov Interim celeberrimae tuae dignitati, Vir honorsade, cum publico ecclesiae nomine et animum tatum et sedem quam tenes merito gratulor, tum mea privatim causa ob singulare tuum in me studium gratias habeo permaximas; precorque Dominum, omnium gratiarum fontera cumulatissimum, ut ecclesiam suam periculosissimis its temporibus propugnet ae tueatur, et Pastores se dignos foveat provehatque; tum intra istos, Te imprimis, sacris ipsius bonis domsque indies magis magisque locupletet, ojv k j a]n ajnapodo>ih tarouv ajmoi>bav th~v paraklh>sewv, h=|v metwn sou, amplissime, juxta ac ornatissime, Praesul.

Tuus in Christo kata< duna>min Joannes Foxus. — Fuller, Bk. ix. pp. 106, 107.

That Foxe was right in stating that the College was torn by internal dissensions is evident from a letter he received from Gelybrand, dated Augnst 26, 1578, giving him an account of what was doing. He says that a bachelor had been expelled by a majority: he appealed to the Bishop of Winchester, who said the punishment was too severe, and called them rebels against their president, hypocrites and factious. After this the Bishop summoned six of the fellows before him, Barbon, the vicepresident; Smith, the proctor; Fisher, Day, and two bachelors. Day could not attend from illness; the rest endeavoured to excuse themselves: the vice-president, Fisher, and the two bachelors, were expelled, and the remainder deprived of their suffrages for a year. — Harl. MS. 416, Art. 124, p. 194.

APPENDIX, NO. APPL16 The title-page of Foxe’s treatise is as follows: — De Christo gratis justificante Contra Osorianam justitiam, caeterosque ejusdem inhaerentis justitiae patronos, Stan. Hosiu, Andrad. Canisiu, Vegam, Tiletanfi, Lorichium, contra universa denique Turbam Tridentinam et Jesuiticam, Amica et modesta defensio Johan. Foxii.

Londini, Excudebat Thomas Purfutius impensis Geor. Byshop, 1583.

Foxe thus states the reasons which induced him to undertake the work.

Ad afflictas et perturbatas fidellure in Christo conscientias, epistola autoris praefatoria.

Ds Christo gratis justificante hanc editurus Apologiam, quo magis causam a dverto quam institui, hoc magis mihi gliscit animus ut pergam. Rursus verb ubi tempora nunc ipsa in mentem revoco, moresque hominum quo defluxerint perpendo, dubia oboritur diverse animum distrahens haesitatio, non sine aliquo adjuneto metu. Quod autem subdubito, illud est, ne maior nostrorum pars, ut ingenia aunt hominum ad levissimas semper occasiones intents, ex mitt et pla-cida hac evangelicae justificationis doctrina ad majorem peccandi impunitatem aliquid contrahant lieentice. Unde nonnihil propterea subvereor, quid possit aut velit hic mihi obstrepere tacita quorundam eogitatio, qui etsi vers haec ease, quae de Christo a nobis dicuntur, minime denegabunt, at parum tamen eadem haec temporibus opportuna, moribusque nunc hominum tam ecrruptis et fer-mentatis haud multum conducere, quin potius iisdem officere, ae fenestram aperite ad audaciorem peccandi securitatem, judicabunt. His itaque ut respondeam, simulque ut facti met rationera exponam, paucula quaedam prius hic praefari visum eat: Primum, haud. q.uaq.uam id me ignorare, quae passim hodie vulgo grassantur prodigiosae impuritatis portenta; tum, neque minus etiam toto pectore deplorare, quae videam. Atque utinam tam in me situm esset aliquid, quod posset his mederi malls, quam serio mihi dolet tanta haec indies magis ac magis invalescens omnium vitiorum eluvies.

Towards the end of the Preface he alludes to a work written by Stapleton upon the same subject, which had not come to his knowledge until the present treatise had been nearly completed, and he intimates his intention of refuting it when leisure was afforded him. Foxe’s work is written for the express purpose of refuting the doctrines which Osorius had advanced, respecting the manner in which Justification is obtained by mankind. The motives which induced him to enterinto this discussion, and the mode in which he proposed to manage it, may be gathered from the commencement of the Treatise.

De Christo gratis justificante.

Contra Osorianam justitiam arnica et modesta Defensio Jo. Foxi.

Lectitanti mihi Libros de justitia tuos, Hieronime.Osori, etsi minus vacavit accuratiore pervestigatione singula consectari, quae abste declamata sunt; ex its tamen quae sparsim hine inde delibavi satis perspexisse videor, quorsum tendas, quo spectes, quid agas. Agis enim, quantum perspicio, non ut levem aliquam partern Christianae institutionis impetas, sed ut jngulum ipsum petas, ut anitaare ipsam spiritumque Evangelii extinguas, ut universum statum nostree felicitatis, ut arcera & acropolin totius libertatis Christianae obsideas, cuncta denique pacts vitaeque praesidia, uno velut impetu, ab, ipsis fundamentis conveDas. Nam quid aliud preestas torts illis libris decem, quibus clarissimum illud gratuitae justificationis nostrae lumen, Christi maximo beneficio partum, sempiterno Dei feedere sancitum, e manibus, e studits, ex animis et conscientiis hominum. ex orbe terrarum, tanquam e mundo solero, abripias. Quo demure subleto, quid reliqui nobis facias, praeter Cimmerias et Osorianas, in quibus ceu Talpae caeci palpitemus, tenebras, nihil video. quae tuae molitiones, licet per se evanidee et jejunae baud multum habeant, cur metuantur, adversus invictam divinae vertatis vim, tamen quia in id incumbunt tam acriter, ut quod in omni religione preestantissimum sit nobis intercludant, necessaria proinde ratio mihi visa eat, cur te his literis compellandum existimarem,nullo inimico in te studio aut odio percitus, quote ex agitem, sed ut et amice te commonearn et libere, tantoque etiam liberius, quanto graviore te periculo implicitum video, nisi reducto pede rectiore itinere ojrqopodou~sqai ad evangeltum Christi enitaris. Quid enim censes, o praeclarissime? itane futurum, ut factis ullis quamlibet praeclare gestis gradibusque virtutum tuarum aditum tibi struas ad regnum Dei? aut quenquam vivere in lubrica hac naturee conditione arbitrare, qui excisis omnium cupiditatum fibris, amputatisque illecebris, ira sese in regionibus officii contineat, ut sedes illas sempiternae dignitatis pari justitiae dignitate exaequare possit, aut polliceri eas sibi audeat, nisi hoc honore nos ultro donasset divina benignitas? Ne putes, Osori. Non sic itur ad Astra. Aut mutanda tibi sententia haec est, aut apes haec deponenda.

Quanquam neque sententia haec tua solum, sed communis tibi cum permultis ease videmr, recenttorts nimirum scholae theologis, praesertim his, quibus potior esse solet pontificiae censurae quam Apostolicae scripturee autoritas. Qui omnes, codera erroris correpti contagio, idem quod ipse affirmas profitentur sedulo: at non eodem tamen omnes tractandi modo ac methodo ingrediuntur. Illi suas scholas et articulos ita instituunt, ut omnes intelligant, professos esse hostes divinae gratiae ac gratuitae nostrae in Christo justificationis, quam illi manifesto anathematismo e scholis exsibilant. Tua disceptanio paulo aliter procedit: etsi idem ipsum quod illi mordicus tibi retinendum suscepisti, at tectiore tameh artificio eadem venena ita occultas, ut et facilius influant minusque pateant reprehenstoni.

Scribis enim de justitia libros, ut video, nec paucos quidem illos nec illaboratos. Argumentum quum specto, honesrum video et plausibile.

Quum dicendi genus non incompositum, quum orationis picturatae phaleras, quum laudatorias amplificationes, quibus ad tragicos usque cothurnos justitiee decus, eleganttam, pulchritudinem exornas, intueor, nec illud in te illaudandum ceuseo. Quis enim non merito eum laudet, quem justitiae laudibus sic incalescere videat? Ceeterum quo animo, quo fine, quo praetextu, quibus argumentis partes istas justitiae tantopere laudetas sustineas, si quis proplus reduetis oeulis recta secum rattone perpendat, ac cum Christi Evangelio conferat, multa in te cogetur desiderare. Breviter de tota hujus operis confectione quid censeam, quanquam de mea censura baud multum spud te retulerit, tamen si permittea libere spud te parjrJhsia>zesqai wJv dei~ , facism pro officio ineo, sicque faciaro, ut ipse sentiaa nihil mihi ini consilio minus fuisse, haec ad te scribenti, quam improbam scripta aliena carpendi voluntatem. Ita vero sentlo, versari te in suscepto hoc argumenti genere, in quo philosophum satis te quidera Platonicurn ac rhetorem non male Ciceronianurn video, at theologum vero parum, mihi erede, evangelicum, neque ad eausam ipsam justitiae, Christianae perorandam satis exercitatum. Primurn igitur, quod ad libri titulum attinet, quem “dejustitia” inscribis, nihil adhuc reperio, quod criminemur. Quanquam naturae nostrae imbecillitas suaderet, ut de misericordia potius occineres nobis aliquid: tamen quum de justitia philosophari malueris, nec in eo quidem indignus videris tun myrto.

Suscepisti enim de justitia scripturus honorificam cum primis materiam, nescio an humeris tuis grandiorem, provinciam certe perdifficilem, summeque praestantem. Quid enim in omni rerum divinarum et humanarum natum excellentius justitia? Quae — cum suo complexu virtutum omnium omnia genera, laudem pietatis universam, summam denique non legis modo perfectionem, sed Dei etiam perfectam imaginero, contineat — in coelo inveniri certe poterit, in tetris vero, quum omnia dixeris, nunquam poterit. Quo magis mirari et cogitare mecum soleo, quidnam arcani tibi consilii in mentern insederit, ut de justitia libros tam accurate exquisitos contexeres. Si ut tuae praedica-tionis buccina et encomiis panegyricis commendatiorem earn nobis efficeres, nactus es in eo materiam et tuo ingenio accommodam, et theatrum explicandis facundiae tuae opibus satis amplum, ut vere. tibi confitear. Sed quo consilio nut fine id faceres, demiror. “Ut pulchritudmem, inquies, justitiae certius spectent mortales, et admirentur impensius”? At hoc jam ante a Platone, ab Academicis, et Peripateticis permultis tentatum est, nec infeliciter. Et quis adeo ad omnem naturae sensum obsurduit, qui etsi ipsc justitiae careat excellentia, divinum tamen ejus splendorem non animo concipiat, non summa roentis admiratione, votisque etiam omnibus prosequatur? si quid vota hae in re proficiant.

In treating this wide subject he discusses the doctrine of Grace, Merits, the Gratuitous Imputation of the Merits of Christ, and the Remission of Sins.

Since this remission is to be attained by faith alone, without works (p. 226), the doctrine of faith is next discussed at some length, and he concludes by refuting the arguments of those who substitute inherent justice for the justification which is attained by faith. There seems no fitter mode of giving an outline of the nature of the work than by copying the headings prefixed to the several chapters of which it consists.

Justitia Inhaerens, ad cam perfectionera, quam describit Osorius, in natura hac nusquam inveniri petest.

Duplex et Diversa doctrinae ratio: altera legis, altera Evangelij.

In Doetrina Justificationis quam facilis sit error.

Fides Justificat non aliter, nisi ratione bonorum operum juxta Osorium.

Discrimea inter justitiam legis et Evangelij. De Justitia .Evangelion.

Fidei vis et efficacia, quae sit, quos et quo moao justificat.

Fides qua ratione et quo modo justificat lapsos peccatores.

Responsio ad oriminationes Osorij, pro Luthero. Fides uncle vim suam accipit.

In Justificatione non tam factotum, quam personarum conditio estimatur.

Absurda quae ex Osoriana justitia nascuntur.

Argumentis Osorij, quibus justitiam operibus astruit, respondetur.

De Poenitentiae laude, alignirate, et fructu, proprioque ejus officio.

De peccato, ejusqne sanatione per Christum.

De studio et cura bonorum operum necessario adhibenda.

Oppositae Adversariorum assertiones, contra gratuitam justitiae imputationem, productae et excussae.

De Justitia, ejusque definitione apud Osorium et alios.

De Justitia inhaerente, et imputata.

Opera humduse vitro quam procal absunt a justitiae perfectione.

Contra Jesuitas et topica eorum argumenta, quibus inhaerentem justitiam ex Aristotde confirmant.

Christi Justitiam nostram esse justitiam, exemplo Adami confirmatur.

Objectioni Osorianae respondetur, ubi de imitatione Christi copiosius.

De Divinis promissis, quae, quibus, et quo modo promisit Deus.

De perfectione Justitiae, et integra obedientia legis.

Peccata quo modo delet Christus, cum responsione ab objecta Osorij.

Christus inchoat sua beneficia in preesenti vita, in futura perficit.

Assertio Osorij, qua probat nullam coire posse cum Deo conciliationera, nisi recissis prorsus omnibus petcati reliquiis.

De Peccatis sanctorum, assertio Lutheri contra Osorium defenditur.

De gratia Del, quo modo ea definitur apud Osorium, cum eonfutatione definitionis.

Pontificii et Evangelici quatenus conveniunt et discrepant in vocabulo gatiae intelligendo.

De vi et efficacia Divinae gratiae uberior contra adversarios disceptatio, eorum objectis respondens.

Quae beneficia nobis ex Christo proveniunt, quidque in his henericiis maxime spectandum sit.

Tridentinorurn in definienda Gratia error excutitur.

De Mercede et Meritis bonorum operum.

Dei vocatio et gratia libera et gratuita, praeter omnia ruerira nostrorum operum.

Absurdurn Tridentinorum paradoxon, quo negant nos ex solo Dei favore justificari.

Contra Tridentinos, Gratiam Dei qua justificamur tantum Dei fayore gratuito et remissione constare, non operum meritis aut infusione charitatis, ex scripturis ostenditur.

LIBER SECUNDUS De fide et promissione.

Quae fidei propria natura sit et deftnitio, qua coram Deo justificamur, ex certis et veris scripturee fundamentis exquiritur.

Fides non quaevis justificat.

De triplici causa Justificationis, 1. Conditionali 2. Formali 3. Meritoria. De causa formali Justificationis, p 240. De causa justificationis meritoria, p. 242. Qua proprie conditione nititurjustifieationis promissio, p, 244.

De fide et fiducia, et quod proprium sit fidei objectum.

Questio utrum Fiducia misericordice sola per se justificet.

De certitudine Christianae fiduciae, contra Hosium.

Causa Justificationis a sola fiducia seu applicatione misericordiae non pendet.

Fidei vera et genuina definitio quae sit.

De voce Justificationis quid significet in scripturis: utrum ea constat sola peccatorum remissione, an secus. Quibus denique modis ac mediis justificatia comparatur.

Contra definitionem justificationis a Thoma positam arguitur.

Contra Tridentinos, qui negant sola nos Dei misericordia aut remissione justificari.

Adversarlorum frivola objectio fusius excutitur et refutatur.

Qui per Christum peccatores justificantur.

Responsio ad eos qui preedicationem fidei perniciosam esse dicunt corrumpendis moribus.

Dilectio et Poenitentia quid agant in justifieatione.

De poenitentia eorum qui fide justificantur, LIBER TERTIUS Argumentorum refutatio, quibus inhaerentem suam justitiam contra justitiam fidei propugnant adversarii.

Quaestio, An sanctis judicium Dei sit terribile?

De veste nuptiali explicata parabola.

Responsiones adversariorum contra octo argumenta D. Fauli, cum earum responsionum refutatione.

Responsio ad adversarios, qua futiles ipsorum argutiae et cavillationes sophis-fiche redarguuntur.

Fides quid, ubi, quo modo operatur per dilectionem.

LIBER QUARTUS In quo Subsequitur gravis et erudita concio eximii Doct. D. Guliel. Fulsii, de duobus Abrahae filiis, ex D. Paulo, Galat. 4. De lingua populari in Latinurn sermonem reddita per Joan. Foxium.

This sermon constitutes the whole of the fourth book, and is independently paged 1-47, with the head-line “Concio, de Christo gratis justificante.”

APPENDIX, NO. APPL17 AD INCLYTOS AC PRAEPOTENTES ANGLIAE PROCERES,ORDINES,ET STATUS,TOTAMQUE EJUS GENTIS NOBILITATEM,PRO AFFLICTIS FRATRIBUS SUPPLICATIO.AUTORE IOANNE FOXO ANGLO.

BASLE, 1557.

NIHIL equidem addubito, Principes, Proceres, Patres nobilissimi, quin eximia autoritas vestra, divinae eujusdam potentiae vicariam nobis imaginem reprae selltans in terris, semper et egit sedulo et actura est, ut cum privata dignitate vestra publica simul vestforum tranquillitas conjuncta salusque contineatur. Quid enim aliud vel a splendidissimo hoc loco expectare, vel de singulari vigilantia vestra suspicari convenit, quam in vobis, qui ductares sitis reipublicae, paratissima fore omnia, sicubi vel auxilii fidem, vel juvandi voluntatem res communis desiderabit?

Quapropter ut summa ac singularis haec, quam dico, industria vestra, cum absoluta prudentia parique fide conjuncta, neutiquam consiliis meis aut documentis egere potest, ita neque ego hac nunc oratione vos interpellandos existimavi, quod aut facultati vestrae quicquam adjici sive in voluntate aliquid desiderari queat. Verurn fit, nescio quo modo, ut quam hactenus interclusam mihi vocem ingens quidam stupor diu compressit, eandem nunc dolor ac miseranda temporum horum contemplatio necessario aperiat exprimatque. Quis enim, vos obtestor, non toro inhorrescat pectore? Cujus id ferant aures? Quis non deploret? Quem non ad gemitus, ad lachrymas pertrahat (cui nunquam conspecta sit Anglia) tantum in Anglia effundi Christiani sanguiuis, tot cives ingenuos, tot liberos et innocentes promiscue cum feeminis viros, capite et fortunis quotidie periclitari, caedi, exuri, laniari prope sine modo et numero? Adeo, ut non hos modo universos qui audiunt, sed et faroare ferme ipsam suppudeat, ea quae apud vos quotidie geruntur referrre. Quod si barbaras ex ultima Turcia Barbarossa, aut Scythicus hostis quispiam aliunde irrumpens in Angliam, tantam hanc gentis vesttee stragem designasset, haud minor fortasse calamitas, at minor profecto essetquerimonia. Saevitiam, etsi omnino per se gravem, nationis tamen minueret distinctio. Nunc quorum salufi apud vos potissimum esse perfuglum conveniebat, eosdem vos ipsi capi, exagitari, discerpi, dilacerari, Angli Anglos, Magistratus subditos, Christiani Christianos, cernitis, et toleratis. Quique nuper sub Edouardi auspicatissimi Principis divino imperio florentissima tranquillitate, cum omni vitae non securitate solum, sed dignitate etiam, perfruebantur; nunc iidem, vertente se rerum humanarum scena, miseris cruciatibus pariter cron tranquillitate et patriam et vitam, quam tueri nequeunt, deserere coguntur.

Non quia ipsi jam alii sint quam olim fuerint, aut quia non eadem horum causa maneat quae prius; sed quia tempora duntaxat ipsa mutata sunt, ac cum temporibus commutantur judices. Atqui o miseram interim gentis sortem, remque Britannorum prorsus perditam, postquam nunc non ratlone firma sed temporibus, nou certo judicio sed vicissitudine quadam potestatis, causae decernuntur hominum, nec ad leges tempora, sed temporibus leges accommodantur! non dissimili fere conditione, quam aestuariis vicibus marls cursus ac recursus circumaginur, nunc huc nunc illuc, qua vis fiuctuum fortissime inclinat, undas seeurn rapiens. Et quid tandem his rebus dicendum, Judices? Nam cui id dubitandum est, quin quos autoritas vestra sic premit capitaliter, lidera si in eadem qua nunc sunt causa in alia inciderent tempora, facile indemnes ac integri absolverentur?

Unde clare videtis, opinor, si recta rein ratlone reputetis, judices ac Heroes, non tam in hominibus ipsis culpam, quam in temporibus infelicitatem esse; quae si vobis nunc faveant, at eadem rursus possunt posthac fayere allis.

Quod vel ex ea re facile vobis cogitare licet, quum nec ipsi id ignoretis, ternpus non ita pridem recentissima adhue memoria vestra fuisse, quando nec vos ipsi horum quenquam quos nunc affiigitis in litera vocare audebatis, nec culpa haec in illis sed virtus, non error sed veritas habebatur: et poterit idem porro, mutatis rursus temporibus, pari similiter vicissitudine evenire. Nam alioqui, quod ad causam attinet, eam ut ante superiorem aliquando et meliorem habebant, ira eadem et nunc vincerent, si par maneret temporibus libertatique conditio. Ea quum secus habet, temporibus magis quaca causa jacent; ipsique non tam re ulla mala scelerosi, quam temporibus solum calamitosi existunt: quibus si obsecundare cron caeteris possent, dissimulantes, tuti forent; id quia nequeunt, ob constantiam periclitantur. Quod quum ita sit, autoritas sane vestra eos sublevare, saltera pietas commiserari debuit: certe jacentes opprimere, tantisque injuriis violate simplices, a quibus laesi dicto factoye nunquam estis, non erat nobilitatis vestrae: quae quo propius ad sublimitatis divinae imaginem accedit, hoc magis debuit similitudinem illius moribus referre. Quid enim tam Deo proprium, quam miseris et succumbentibus parcere? Quiet vobis ipsis saepe comparcens multa condonavit, et condonat quotidie: et vos in tenues conservos, nihilque in vos unquam commeritos, ignoscentiam contrahitis? Vitam hanc vestram tantis cumulavit honoribus, et vos misellis fratribus vitee invidetis copiam?

Solera quotidie suum super vos oriri facit, quotidie agros vobis largissimis imbribus compluit et foecundat peccantibus: vosque non solum agros egenis civibus, sed et solis hujus aspectum eripitis? Quod si commissus hic vobis potestatis gladius necessario stringendus fuerit, tot scatent in ditionibus vestris latrones, homicidae, sicarii, peculatores, aduliteri, scorta, lenones, et lenae, quorum tamen multis subinde praeter bonum et aequum publicurn parcit gladii vestri acies: et istis nullo modo parcendum existimatis? At quam tandem ob rem, aut quid soli isti prae caeteris tam sonticum admisere? Nunquid in Rempublicam? Nihil. An rein privatam cujusquam vexant, aut compilant? Tantundem. Numnam caede aut ferro grassantnr? An patriae libertatem produnt? Aut conjurati vim moliuntur reipublicae? Minime. Num qua in re vestram aut imminuunt, aut laedunt dignitatem? Non opinor. Nunquid quisquam denique vestrum in vita eorum moribusque deprehendat secus quam dignum est bonis et pacatis civibus?

Non. Sed in doctrina aberrant religionis. Et quid si istud regem quoque?

Nam ea de re uberior erit, aspirante Christo, postea pertractandi locus. Sed age procedat oratio: fingamusque id interim vobiscum, quod vultis. Quidvis enim animi opinione libera cogitando effingimus, vel chimaeras etiam, si libet, licet a natura omnique ratione sejunctas. Age itaque fingamus, ut dico, non quod res est, sed quod vohnt tempora, errore teneri istos. Atehim qualis hic error, judicii ne an voluntatis est? Nam si a voluntate disjunctus sit, facinus esse non potest. Sicut praeclare ab Augustino quidem, peccatum quod voluntarium non sit, nullurn esse dictum est. Proprie enim delinquunt hi, qui quum se rectas rationis et officii lineas praetergredi non ignorant, pergunt tamen: unde eosdem mox insequitur, quam ipsi sequi quum possent noluerunt, conscientia. Sin autem judicii sit nimirum ea res, Judices, esse eos homines arguit: quemadmodum neque vos sane esse Deos arbitror, qui nusquam et ipsi abetrare judicando poterids. Et tamen lidera, utcunque errare dicuntur, errorem suum magnis tuentur autoribus, Christo, Verbo Dei, Apostolicis literis, exemplis purioris ecclesiae, doctorum si non omnium, lectissimorum certe testimoniis. Jam si vobis ira penitus persuasum inhaereat, vestra omnia nullo erroris admixtu vera esse atque orthodoxa, iiderm quoque hoc ipsum non minus de se existimant, judiciis etiam liberis convincunt, quin et sanguinis denique luculento argumento confirmant. Et utros nunc vestrum errare, aut non errare, sciemus? Neque enim vel vos non errare, quia sic vobis persuasistis; neque idcirco errare illos, quia a vobis dissentiant, necessaria probatio est. Unde igitur veritatis colligetur fides? Ex potentiae autoritate? At eadem etiam illi polluerunt non ita pridem. Argumentis? His densius pugnant illi, et fortioribus, si audiri possent. Eruditione? Dicam, si liceat, hac semper fuistis inferiores.

Numero et multitudine? At corruptissimus semper fuit testis veri vulgus: neque alia res fere oppressit Christum. Quanquam si in Anglia liberorum singulorum suffragiis res ageretur, suaque daretur cuique quod vellet eligendi optio, forsan baud ita multis punctis vincerent Mariani. Mortene et martyrio? Atqui utinam hac parte non ita innumeris parasangis praecederemus. Quid ergo? An quia fortiorem solum habetis causam, propterea veriorem existimatis; quosque non autoritatis gradu, non argumentis, non literis et eruditione, non testium pondere, non judiciis liberis potestis superare, eos ceu causa victos, prius ob errorem e medio tolliris ferro ac facibus, quam in errore esse ratione ulla docuistis? Suspicor hic vos intelligere, causa haec si apud alios mihi ageretur, quantam contendendi atque exclamandi materiam, quos orationis impetus, quantos ardores, ipsa rei atrocitas non solum praeberet, sed flagitaret. Sed parco vobis, et me cohibeo, Judices, ne nimis pugnax contra hos esse videar, quibus supplicaturus accedo. Ac videte qua nunc modestia causam hanc totam tempero, vobis quod non sit aequum concedens, quo vos aequiores in vestros habeam. Nam ut ceetera jam ante, quae necesse non erat, ita nunc quoque ponamus illud, non dico oratione (res enim non patitur) sed cogitatione tamen — omnem in illis errorera, in vobis nullurn inesse. Quid autem, idne tam prodigiosum viderut vobis, sicubi homines quum sint, in errorem prolabantur? Qui si tam emuncti, tamque Cassiani, ut ita dicam, esse censores volumus: age quotumquemque mihi dabitis eorum quos vel pro sanctissimis aut doctissimis habuit aliquando Ecclesia, uno excepto\parCHRISTO, in quo non aliquas erroris labes, si opus sit, produxerim?

Principio, tam diu tamque crassos errores in discipulis tories institutis Dominus ipse toleravit. Et vos neque cum Christo erratula fratrum toleranda, neque cum Apostolis posse vos exorbitare suspicamini? Quid quod iidem coelesti postea delibuti Spiritu, non tamen sic omnes perfectionis implebunt humeros, ut omni prorsus erroris reprehensione caruerint ipsorum etiam praecipui. Doctorum patrumque post hos noti sunt singulorum fere errores: ut non frustra Hieronymus de se ad Ruffinure scribens, Erravimus, inquit, juvenes, emendemur senes. Foelix profecto Hieronymus, cujus juvenilis error in ea incidit tempora; nam si inter nos hac tempestate agens Hieronymus errasset juvenis, nunquam emendatus ea scripsisset senex. Idem et de Augustino referri potest, quem si tum jurenero, quum Manichaeus aut semipaganus esset, temporum illorum similis asperitas sustulisset, cogitate quanto Ecclesia caruisset orna-mento.

Quae res ergo illum, quae ceeteros summos hodie in Ecclesia interpretes conservavit, sola pietas et misericordia fuit temporum in quibus vixere.

Accedo proplus advos ipsos (Judices et Heroes illustrissimi), quos nisi eadem conservasset pietas et misericordia temporum superiorum, nulla foret hodie non modo potentia vestra, sed nec vita, quae allis nunc vitam eriperet. Videtis ergo quid in vos aliorum pietas effecit, et clementia: vobis rursus quid in alios praestandum sit in mutua errorurn ignoscentia, cogitate.

Si nos ea conditione natura produxisset, ut errare, nescire, ac decipi non possemus, minus aberrarent haec a ratione quae agitis. Nunc quum nihil naturae, nostrae conjunctius videatur, quam roentis insira quaedam caecutientia, ad veri obtutum caligantis, atque cum ipsa simul humanitate impressa nobis errandi proclivitas, nihil sane aliud agere videmini in vindicandis tam acriter hominum erroribus, quam communis vesttee conditionis, non pietatis solum, oblivisci. Consultius erat in tanta naturae infirmirate, errores, si incidant, ratione emendare, doctrina, judicio, ingenio mederi. In-foelix emendandi ratio, quae evitam hominis non morbum, homines ipsos non errores tollit: preesertim cum ejusmodi non sint, qui adeo permagni momenti vel ita grandera autoribus impietatem, vel Ecclesiae perniciem invehant. Quid hoc enim ad rein adeo aut fidem Christianam, si Pontificis Romani potestas Romam suam non exeat? Si sacerdotes eoncubinas in uxores verrant? Si templa nullas ostendant imagines? Si populus, quae credere jubetur, nota sibi lingua audiat atque intelligat? Si Missis, ceremo-niis, meritis, ac traditionibus, quae ultra modestice ripas accrevere, modus prae-scribatur, minusque impediantur conscientiae? Nam si Ecclesia sine his aliquando, nondum audito Papae, Missae, aut sacerdotis nomine, integra per-fectaque constitit, quidni eadem sine iis nune quoque constare poterit? si non tam onerata, non minus tureen perfecta: Siquidem in preeeipuis fidel capitibus nulls, opinor, dissensio est. In quibus etiam ipsis si quis lapsus aut vacillatio forte enascitur (multa enim humana fert imbecillitas ejusmodi), tamen tostei ajsqenou~nta D. Paulus non ilico proterendum, sed suscipiendum admonet. Quos itaque in gravioribus prolapsos rebus arnica sublevare manu debebatis, eos in tam levieulis minutiis a vobis dissidentes morte tam horribili inflicts in cineres vertiffs?

Et ubi interim ejpiei>keia ilia Paulina? Ubi clementia vestra? Ubi inveterata ilia semperque laudata erga hostes etiam Anglorum pietas, si in amicos et cives tam efferi tamque exitiales esse velitis?Scio ingeniorum immensam ac infinitum prope varietatem esse in mundo apua homines, haud seeus quam apud belluas. Quidam natura mitiores: sunt contra quos natos seevitiae dixeris. Alii consuetudine prays hoc delectantur vitio. Nonnulli rursus ab allis ceu eontagium arripiunt. Verran utcunque aliis aliud natura insevit, certe nihil viris generosis tam proprium ac genuinum, nihil natures ipsorum (si naturam tueri velint) quadrans magis, quam generosa quaedam indoles ac morum ingenuitas, quae prosit omnibus, officiat nemini, nisi laces-sita: ac ne tum quidem, nisi coacta magis, quam sua sponte; idque potins reipublicee ratione, quam sua seevitia: aec ne tum quidem sui oblivisci potest generosa pietas, semper ad salutem, miserorum quam perniciem intendor, ex-cusans, patrocinans, sublevans, relinquens, quo misericordiae esse locus possit. Et quae haec tanta nunc — hominumne dicam, an temporum? — degeneratio, in viros non solum non improbos, sed innocenti ac inculpata vita, a quibus vestrum nemo leesus aut lacessitus sit, sic inardescere saevitiam quorundam, ut nusquam natio sit tam barbara, ubi non tutius conquiescant, quam spud suos? Quondam spud priscos Romanos plusquam sonticum censebatur, quod civem in discrimen adduceret capitis. Ubi et octo erant suppliciorum genera, quorum mots ut ultima, its nisi rarissime, haud indicebatur. Quid quod ne rum quidem deerant etiam vitae defensores, ac libera in judiciis actio? Ex quo effectum est, ut eloquentiae studium tanto in honore et usu spud omnes esset, ut urbem prope universam ad sui contentionem excitaret. Tantus in gentilitio populo patriae amor et salutis curs spud patricios Vigebat viros: quorum omnis ferme laus in conservandis quam plurimis cernebatur. Atqui istos nondum ulla religionis gratis tinxerat. Tantum natura ipsa, atque litersrum humanitas, ad tantam excolere potuit civilitatem. Et o Brutorum jamdudum in Anglia extinctum genus. Quod spud ethnicos natura, quod literae valuerunt civiles, non idem valebit pietas, non Evangelii vigor? Non a Christo toties inculcata impetrabit charitas, quirt ob quamlibet levem aut nullam causam ad poenas rapiantur? adeo frigescente his temporibus charitate, ut baud sciam an hoc ipsum capitale futurum sit, quod pro afflictis fratribus routire audeam: idemque hac in re eveniat mihi, quod Justino olim pro Christianis ajpologou~nti , qui pro martyribus dum deprecatur, fit et ipse martyr.

Atque hactenus its causam egi, quasi erroris nonnulla, quam impingres, penes cos resideat reprehensio. Nunc, quid si immunes ab omni erroris labe eos, quid si innocentes esse, quid si causa tots vobis etiam ipsis superiores demonstrem? Neque enim its valde id difficile fuerit. At obstat alia magis difficultas: vel quia Latine scribenti mihi metus fit, ne non intelligar, quum exigua pars hujus (ut audio) ordinis literis perpolita sit, vel quia librorum hujusmodi, si qui: sanlores sint, de medio atque usu hominum omnis sublata sit copia, atque aditus etiam interclusus; quum tamen caeterarum mercium hullo non generiomnes ubique portus ac ostia pateant. Quae duae res ejusmodi profecto videntur mihi, ut non tam meae causae officiant, quam totam ipsam a fundamentis Rempublicam pessundent ac labefactent.

Quarum alters facit ne possint, alters ne velint videre quae temporibus esse remedio queant. Quod si recte id judicavit inter philosophos merito laudatissimus Plato, eam demum quam optime hahere Reipublicae ideam, ubi vel philosophi agant principes, vel principes ipsi philosophentur; quid tum de ea censendum Republica, ubi nec principes ulla imbuit philosophia, nee ipsi philosophantium monitis sanioribus aures semel aperiant? Verurn ne nimium diffldere aequitati vestrae videar, Agite, ingenui atque observandi Proceres, quaeso; relegatis paulisper affectibus, quibus judicii fere sinceritas exosculatur, trutinam justiciae vestrae aequo utrinque libramento tenete, resque ipsas suo pondere, non personarum circumstantiis locorum aut temporum, pro prudentis vestra metimini. Quid hoc retulerit, quantumlibet vicarlure Christi se jactet Romanus Pontilex, si non vicarium, sed adversarium Christi, res ipsa clamitet, facta loquantur, gesta, exempla, mores, instituta, studia, vita denique tots arguat illius, ex adverso cum Christo pugnans? Torus Ille mitis, demissus, mansuetus, cunctis expositus, omnibus obsequens, omnis tole-rans, servus omnium, quum esset omnium Dominus. Contra, quid hoc super-cilio elatius? Uter quis unquam inflatior? Quae vipers nocentior? Nero quis aut Mezentius crudelior? Quid truculentius, aut magis irritabile? AEstuat Ille, laborat, sudat, alget, esurit, sitit, pascit, praedicat, omnes perambulans patriae fines. At quid hic tandem praeclarus viearius, quid agit? quid laborat? qui sudores illius, aut quae pathemata? ubi praedicat? quos docet? quas peragratur regiones, disseminans verbum fidei? Quid? An materia nunc deest illi expli-candae dillgentile? Tot stupris, adulteriis, incestibus, scortis, fornicibus, cinaedis (cogor hic mussare quaedam, vincitur enim calami mei pudor turpitudinis magnitudine) tot veneficiis, tot caedibus, rapinis, furtis, homicidiis, luxu, crapula, mollicie, strepitu, conviviis, insidiis, perfidia, non Roma, non Italia solum exundat; Mundus ubique tam ferax est vitiis. Fidei vigor extinctus fere in animis homi-num jacet. Charitatis vix usquam vestigium. Pietas interns externis obruitur ceremoniis. Inter sacerdotes tantum ambitionis, fastus et avaritiae, quantum jam oranera humanam rationem, pene ad ipsam usque insaniam, excessisse videtur. Populus in nummis, Principes in bellis, nullo Dei timore, minitoo amore proximi, tumultuantur. Atque his neglectis omnibus, vicarira sedis ter adorands sanctitas stertit, dissimulat, indulget, psallit, ovat, triumphat, potit, at, ineptit, nugatur, ridet re quasi bene gesta, ludit, scortatur, aleatur, ociatur, olet unguenta, pro grege curat cuticulam; aut se cohibens intra coelum suum, ne cui prosit; aut si quando obesse vult, nunquam exerens fulmen majestatis suae, nisi ad perniciem hominum. Quasique non satis sit bellorum in mundo, principes etiam ultro armis lacessit, pro vicario Christi vicarium agens Bellonae. Clamat scriptura, “Mihi vindictam et ego retribuam,” et caetera: atque hanc obedien-tiam ublque praestitit pacificus ille Agnus, ad crucis usque mortera et ignominiam se dejiciens.

Componamus nunc cum Archetypo vicarium. Quae jam compluribus his annis turbee aut bella conflagrarunt in orbe Christiano, quorum ad hunc Pontificem vel initia, vel fines, vel allqua certe discordiae societas non pertinuit? Videlicet sic Capiti responder vicarius. Tenuis Ille ac parvo contentus, non babebat quo caput reclinaret: quum huic non unum palatium, plusquam regali extructum magnificentia, sufficiat. Subduxit se Ille, ne in regem a populo poseeretur. cum hac indole, hujus conferamus ambitionem: cui non una, non gemina sat est corona, nisi triplici diademate suam populo venditet dignitatem. Layit Ille discipulorum pedes, quorum esset magister. Quique magistri personam gerit, summos etiam Ceesares tantum non ad pedum oscula abjicit. Divinus Esaias prophetico oculo in Christum intuens, omne decus liii atque aspectum, juxta hujus mundi figuram, adimit. Contra hic quam ambitiose fulgore auri et gemmarum, ceu radio unico suee divinitatis, orbis capit ac perstringit oculos! Clamat Ille, regnum suum non esse de hoc nundo. Et qui mundi oranera maxime afrogat dominatum, hujus vicarius videri postulat. Pertulit Ille crucem, sed in quam subactus est. Praefert et iste crucem, quam nunquam subit, sed infligit allis.

Non potuit preeferre igneus Illius zelus, in templo externo yen-dentes etnundinantes. Et istum feret vicarium non solum in templo venditantem, sed qui templum ipsum, totas hierarchias, cumque ils una hominum animas quaestui habeat et lucro? Quid enim tam sacrum usquam, aut profanum, quod sub auctione non venit, quasi sub hasta Pontificis preetoria? Imo, ut res nunc rediit, quid aliud Ecclesia ipsa ante hosce annos aliquam multos fuit, quam mercatus quidam Pontificis Romani, omnia ad quaestum et ad riscurn prostitu-entis? Nec mirum, si mitras, sedes, cathedras, praefecturas alias allis divendat quum ipse tam magno ad suam penetrat. Quae quum ita sint per se luculenta, an quisquam est tam caecus, Judices, qui id non videt, in tanta rerum dissimilitudine, aut Evangelinto hoc Christi non esse, quod habemus, aut hunc certe vicarlure hullo modo Illius existimandum? Qui si leviter tantum a praescriptis Illins deflecteret, lapsus utcunque condonari communi hominum infirmitati potuisset. Nunc, quum toro vitae genere cum Illo pugnet ex adverso (quippe Ille coelestis, hic mundanus: Ille servus omnibus, hic omnium magister: lugens, lachrymans Ille, hic lasciviens: denique tot modis afflictus Ille, et crucifixus pro Christianis, iste crux Christianorum omnium), non ego eum Christi — non vicarium, sed — confessum esse hostera statuo? Cujus rei si fidem argumentis quaerimus, quis illustrius capiat indicium, quam ex operibus ipsis viteeque fructibus? praesertim quum Dominns ipse de pseudo-Christis ac mentiticiis prophetis tam accurate admonens, pro certissimis reliquit notis, ut ex fruetibus eorum cognosceremus eos. Itaque quos vitee fructus manifestarii, ac mores excussi ad Evangellure, nobis omnibus modis carendos arguunt; quos puritas Evangelii, quos indoles et doctrina Apostolica in Christianorum non admittunt numerum, vix etiam inter honestos cives; vos pro summis Christianorum ductoribus Christique legaris vicarils recipietis?

Ac quoniam se vendidat tantopere Apostolicee successlonis titulo, age ut id etiam ipsum in disquisitionera advocemus: quo tandem jure tuebitur, ejus quod vendicat ambitio? Successionera obtendit Apostolicam. Quid ita?

Quia Romee sedet, imo desidet. Et quid si Romee sederet Turca, num sedes illurn Pontificem faceret, an doctrina potius, et confessio? Sedebant super cathedram Mosis Scribae et Pharisaei, qui tamen nullam illius, opinor, successionem arrogabant: sane nulli a disciplina Mosis abfuerunt 1ongius.

Sed Petrus, aiunt, sedebat Romae, Apostolorum summus. Principio unde id liquebit? Certe Paulus neque ad Romanos scribens allunde, neque istinc scribens ad alios, Petri usquam mentionera facit: facturus, opinor, inter ceeteros quos tam multos salutat, siid temporis adfuisset. Deinde Zosimus, caeterique Pontifices cum Aurelio et sexta Carthaginensi Synodo contendentes tam acriter de primatu illius sedis, dum omnia circumeunt argumentorum preesidia, neque Petrum obtendunt praesessorem, neque scripturam afferunt, nee consuetudinem allegant: quod tamen postea ccepit fieri a Bonifacio, ut scitis, secundo. Nam ad ejus usque tempora Ecclesiae aequa administrantium autoritate regebantur, parvusque respectus (ut Pii II. verbis utar, Epist. 30,) ea tempestate ad Romanam Ecclesiam habebatur.

Erant tum inaudita nomina, Universalis sacerdos, Episcopus oecumenicus, princeps sacerdotum, Episcopus Episcoporum, etc. nec solum inaudita, sed vetita etiam legibus Conciliorum. Tenetis, scio, memoria, vel facile ab exemplaribus repe-tatis licet, quid Nicaena, quid Milevitana Synodus in decretis habeat: quae singulls provinciis suos tribuebat metropolitanos, qui aequabili potestatis sorte, hullo inter se discrimine, Ecclesiae negotiis invigilarent: Ut Gregorianas interim epistolas, ut VI. Carthaginensis Synodi Decreta taceam, quae quanto stomacho ambitiosam hanc dominandi insaniam et fumosum (ut cum illis appellem) seculi typum in Episcopis fiagellent, nemini qui literas novit non legendi copia est. Ex quo perspicue Mamerani, et consimilium, vanitas coarguatur, qui contendunt, nullam unquam Ecclesiam extitisse, quae aut Romana non fuerit, aut Romanee non paruerit. Pergunt porro mentiri belli artifices. Petrum aiunt annos xxv. consedisse Romae.. At qui ille potuit aut debuit Romee sedisse tam diu, aut ullo modo? Primtim, cujus vita functioque nihil erat quam perpetua in universurn orbem legatio. Deinde, cui peculiari designatione creditum esse circumcisionis Apostolatum referunt Sacres Literae. Porro annos octodecim post conversum Paulurn in Judaeae Asiaeque finibus commoratum esse liquet, ad quem Paulus conveniendi gratia paulo ante ascendisse se commemorat, Galatians 2. Quo ipso tempore concilium cogebatur Hierosolymitanum, ubi cum caeteris simul adfuisse Petrum ex Actis compertum est. Et ubi postea quinquennium illud, quo in Ponto, rursusque septennium, quo Antiochiae estversatus, constituemus? Nam illic quoque sedisse, prosodia decantat Ecclesiae: “Petrus sedit Romae, et Anti-ochiae: Paulus invasit Greciam.” Quod si externae politiae amplitudo quicquam ad Apostolici mysterii splendorera efficiat, mentitur igitur Hieronymus Epist. ad. Evagrium: “Si autoritas quaeritur, orbis major est urbe, etc.” rursusque idem Distinc. 40, c. 2. “Non sanctorum filii sunt qui tenentloca sanctorum, sed qui exercent opera eorum, etc.” Sin nihil conferat, cur non ergo pari pollster existi-matione Antiochenus, quum is non minus cathedram ostendat Petri, quam Romanus antisres? Pressertim quando Nicaenus Can. vi. hunc ipsum Metropoliten eodem pariter loco et honore cum Romano conjungit Episcopo.

Sed ecquid istud est, sedere Romae, ab istis quaerendum est. Si Romae sedeat, qui docet Romae, sedit fortasse iliic Petrus: non sedent nunc Pontifices, qui non docent. Sed non solus sedit Petrus. Sedit item hoc modo Paulus, nulla (opinor) Apostoli parte Petro inferior, laboribus etiam docendi superior, denique genuinus Gentium Apostolus et Doctor: cujus, ut vere dixerim, omnes sunt Gentium Episcopi successores, nisi forte Romanus Pontilex se inter circum-cisos, quorum Petrus praecipue fuit Apostolus, magis quam inter Gentes habeat. Sin eo sedere dixerint, quod ei potissimum peculiari aliqua electlone dele-gata sit Ecclesiae illius et imposita praefectura, quis id muneris illi imposuit? Ubi facta electio ea est?

Quorum suffragiis est designatus? Cur in historiis horum nulla mentio, nec memoria? Cur hic silet longa ilia, nomine quidem Clementis, re vere supposititia epistola, caetera persequens tam accurate? Denique, quo tandem in templo cathedram electus babebat positam? Postremo, si in cathedra Petri tam esse religiosi volumus, cur non electionis perinde formula, ut successionis, manet?

Sed age fingamus id quoque, Romae fuisse et sedisse Petrum. Advertire rogo, Judices, quam multa in hac causa clara et facilia habeam, non modo ad vincendi fiduciam, sed ad ludendi etiam libertatem, quum quod adversariis caput est controversiae, ultro ipsis concedam: idque ubi concessero, nequicquam illis sit profuturum. Fingamus, ut dico, Romanae ecclesiae unice et nominatim Petrum Apostolum praesedisse, triplici etiam, si volunt, mitrarum diademate. Quid? An ideo protinus Romana ecclesia jus imperii, et gladium, ut vocant, utrumque in caeteras Christi ecclesias obtinet? AEquumque ilico putabimus cum Mamerano, nullam esse usquam ecclesiam quae aut Romana non sit, aut Romanae non mancipetur atque obtemperet? At cur ergo sodera tempore praesidente Petro, non Timotheus episcopus, non Titus, non Cretenses presby-teri omnes, huic cathedrae paruerunt? Cur non Asiaticae, non Africanae ecclesiae jus throni hujus agnoverunt, ac cervices submiserunt? Quid quod longo post intervallo Nicaeni concilii, Milevitani, Carthaginensis tempora non item huic addicta sunt, in quibus parvam hujus Ecclesiae ration era habitam esse testatur Sylvius? Quid de Moscovitis, Rutenensibus? Quid de Mediolanensi, de Aquileiensi ecclesia? Quid de Wallia vestra, et tota Graecia commemorem, quae vix demum, ubi diu restiterit, sub Romahum jugurn ante annos non multos missa et redacta est? Quamobrem si quis usquam sit in Ecclesiis Christi principatus, quem sibi quisquam astruat, is certe Petro in primis debebatur, Romre et episcopo, et Apostolo. Nunc quod Petrus nec ipse unquam expetivit, nec alire tum ecclesiae detulerunt, aut, si detulissent, is tamen admittere hand debuisset: qua fronte id ejus vendicabunt successores? Si divinum jus adle-gant, illud cur non perinde apud priores valebat Christianos? Sin humanurn obtendunt at non ilico rectum et legitimum est quod humanum sit, nisi idem verbum Dei dictet et vohntas approbet. Excutiamus itaque scripturae divinae vim et sententiam, qure etsi potestati omnem animam subjiciat, ubi tamen hanc potestatem permittit istis? Ubinam Christus Petro primatum aut cuiquam apostolorum denunciavit? Imo nisi aperte et simpliciter interdicat, prohibeat, detestetur, equidem pietatem vestram nihil deprecor. Et quod Christus toties in Evangelio vetuit, id ejus arrogabunt ministri? vosque civibus vestris necem irrogandam, qui Christo quam pontificibus dicto esse audientes malint, existimatis?

Sed quoniam urgent isti tantopere primatum Petri, atque in eo tam libenter commorantur, nos paululum hic quoque consistere necesse fuerit. Qua in re duo esse inclusa video: ut Petrus vel ab urbe primatum, vel haec ab illo acceperit. Quorum alterum omnino per se futile et ridiculum, alterurn minus aliquanto leve videretur, nisi omnino falsum esset. Illud itaque (opinor) non dicent, Apostolum sedis sure primatum ab urbe accepisse.

Quanquam quod verbis negant, reipsa fateri coguntur. Nam alioqui, quum file non minus cateris in urbibus sedebat episcopus, cur non ecclesiis illis idem tribuerent, quod sibi assumunt Romani pontifices, si nihil in loco inesse existimarent? Restat ergo ut ab apostolo primatum accepisse Romanam sedem confiteantur.Quaero igitur, unde Petrus primatum illum acceperit, priusquam se contulisset Romam? Nam a Christo non accepisse vel hinc liquet, quod apostolis Ipse de primatu decertantibus responderit; qui adeo eorum nulli locum concedebat altero superiorem, ut qui primus inter eos futurus esset, hunc infra creteros ad servileto usque conditionem publicumque ministerium dejecerit. Proinde si jam ante princeps fuisset apostolorum Petrus, cur illi inter se de principatu ambigebant? Sin postea Dominus illi contulisset quod prius denegavit, cur id nusquam exprimunt, imo cur diversum exprimunt, Evangelia? Cur Apostoli, illisque vieina posteritas, illius nullum agnoverint principatum? Cur Paulus suum ausus principem redarguere tam aperte? Cur Petrus, se compresbyo terum vocans, suis compresbyteris omnem interdicit dominatum? Sed repulsi Scripturis, patrocinium forte sibi e Conciliis colligent Romani pontifices.

Nam hanc proximam fere habent anchoram, sicubi Scripturre asylum destituat. Verbin si tam sacra apud eos Conciliorum religio constet et autoritas, cur ipsi primium Nicrenam synodurn non audiunt, quae canone vi., non solum Antiochenum, sed et Alexandrinum, ereterosque patriarchas eparchiis ecclesiasticis, nullo autoritatis discrimine, prreficit? Quo in loco Grrecorum vetusti com-mentarii quatuor numero Patriarchas prreter Constantinopolitanum recensent: sic ut hi praesint, Metropolitanis, Metropolitani archiepiscopis: atque hi rursus thphn proe>cwsi . Nec contenti tantum recensuisse, insuper suas cuique patriarchre provincias et pomoeria ascribunt, ut Alexandrinus AEgypto, Lybire, Pentapoli prreficiatur: Antiochenus Syrire, utrique Ciliciae, et Mesopotamiae: AElianus seu Hierosolymitanus Palaestinae, Arabire, Phoeniciae, ditionem complectatur, &c. Et ubi inter hrec Romani patriarchre potestas oecumenica, quae sola ecclesiarum omnium potiri affectat? Et quoniam in conciliorum incidimus suffragia (quae nec ipsi omnino aspernamur), age proferatur prreterea secundre Synodi tertius, itemque quartae xxviii. Canon. Qureso an non prima mox fronte perspieuam deprehenditis ijso>that th~v ne>av kai< presbute>rav rJw>mhv, hoc est, inter Constantinopolitanum et Roma um metropoliten.?

Primurn verba ipsa expendamus: dia< to< basileu>ein thlin ejkei>nhn ajpodedw>kasi ta< i+sa presbei~a tw~| th~v ne>uv JRw>mhv aJgiwta>tw| qro>nw| &c. Deinde, ne verba sine rebus liii dare videantur, certas insuper ac peculiares dioeceses, Ponticam, Asianam, Thracicam, creterasque barbaricas provincias, Bulgariam, Cyprum, Iberiam, illius legitimae administrationi subjiciunt. Omitto hic Graecorum scholasticwn argutam magis quam necessariam disceptationem de praepositione meta< , tempusne an dignitatem significet. Quanquam prisci illi canonum autores non solum meta< ejkei>nhn, sed etiam wJv ejkei>nhn addunt, quarti Concilii canone xxviii., ne quis ea in re impune erret. Sed in ils, quia superfluae forsan subtilitatis videri possunt, minus moror. Illud ad rein valde, meo judicio, facitq ut sententiam ipsam kata< rJhtonoian nobiscum trutinantes expendamus quaenam causa fuerit, cur urbes istas potissimum sedis honore caeteris praetulerit antiquitas. Quid? Num lege aut jure divino? An quia singulare aliquid Petro indultum sit? Aut quia Petrus sedebat Romae? Nihil horum adfertut, Judices. Atque ne desit testimonio fides, recitentur Canonurn verba, quae attendus ut perpendaris rogo. Sic enim habet ejus quam dixi, Synodi locus: dia< to< basileu>ein thlin ejkei>nhn, oi\ pate>rev eijko>twv ajpodedw>kasi ta< i+sa tw~| th~v ne>av rJw>mhv aJgiwta>tw qro>nw|, eujlo>gwv kri>nontev than kai< su>gklhtw| timhqei~san po>lin kai< tw~n i]swn ajpolau>ousan presbei~wn th~| presbute>ra| basi>lidi rJw>mh|, kai< ejn toi~v ejkklhsiasti>koiv wJv ejkei>nhn melalu>nesqai pra>gmasi. Ex iis QUae recitavi, videtis (viri principes) non tam illud, quo pacto Ecclesiae istae pari simul conjunctae sint autoritate, quam causam ipsam expendere licebit, quamobrem in eum honoris gradurn sint potissimum constitutae: non ob jus, ut dixi, aliquod divinum aut apostolicurn cujus hie nulla fit mentio, sed dia< to< basileu>ein, kai< ei+nai basilei>an kai< su>gklhtw| timhqei~san po>lin. Quippe sic tum existimabant prisci illi patres (viri bene simplices, sed male rerum futurarum providi), quia tum majestate imperil et senatus autoritate duse bae potissimum Respublicae efflorerent, consentaneum quoque fore, easdem kai< ejn toi~v ejkklhsiasti>koiv megalu>nesqai pra>gmasi. Verrim quam gravis haec causa sit et Christianae philosophiae magistris digna, relinquo Theologis definiendum.

Illud dixerim, si externae politiae exemplum par sit in rebus quoque Ecclesiasticis valere, semperque has eum illa pariter congredi oportere, jamdudum ternpus esse, ut translata Germaniam summa imperil potestate, illuc quoque rerum ecclesiasticarum se transferat autoritas. Omitto hic, brevitatis studio, multa de Conciliis et necessario et opportune hoc loco proferenda, quae etiamsi initio Romani pontificis maxime farerent dictaturae, tamen in tanta perturbatione et confusione rerum, injusticia, scelere, tyrannide. vi, errore atque furore, ad fidei ac religionis labem et calamitatem illi nihil debebant patrocinari. Nunc verb quotumquemque mihi ex Conciliis omnibus, praesertim gravioribus, eanonem proferet is Pontilex, qui manifeste et rJhtw~v oecumenica hac se potestate inautoret? Namque Nicaena synodus nihilo magis illi, quam AEgypto, quam Libyae, Pentapoli, Antiochlae, caeterisque eparchiis attribuit. Imo, nihil quidem ipsa omnino tribuit: tantum sexto aphorismo consuetudinem in haec verba allegat, ejpeidh< kai< tw~| ejn th~| rJw>mh| ejpisko>pw| tou~to su>nhqe>v ejsti, &c. De secunda et quarta Synodo jam dictum est: Carthaginensis etiam ex confesso refragatur — Ut interim de fide et autoritate Conciliorum, quatenus nos astringant et quousque, nihil hic pronunciem. Quamquam, quo tandem ore e Conciliis patrocinium is sibi corrogabit, qui ipse, omnium maxime rejectis Coneiliorum repagulis, nullis se sanctionibus teneri sustinet? Legat, qui volet, Canonurn apostolicorum (ut existimantur) decretum xxix. xxx. xxxii, xxxviii.; rursus Nicaeni concilii canonem quartum, et Constantinopolitani secundum, porroque alterius in eadem urbe Synodi sub Theodosio canonem ii. Legat historiam Apiarii, praeter jus et consuetudinem majorurn recepti. Legat denique omnes patrum et Coneiliorum canones: vix multos ab hoc episeopo non violatos reperiet, nonnullos etiam suppressos, et quosdam aperte condemnatos. Ut ne recenseam alia vetustissimae consuetudinis monumenta, quae a patribus bene instituta et fixa, is aliter privata autoritate quotidie mutat et corrumpit pro libidine. Quod genus varia quum sint, nos multis unum, etsi minutius quidem illud, tamen quia peculiariter ad Rempublieam vestram attinet, producemus: quod quum prisca majorurn autoritas inter arehiepiseopas triginta novem in Chartophylacio descriptas Lontopolin vestram (sic enim in Graecorum vetustis exemplaribus appellatur) enumeravit, eam postea in Cantuariam transtulit Romanus metropolites. Non agnoscunt pro episcopo canones apostolici, synodus Chalcedonensis, Syntagma Genadii, denique patrum omnes fere sanctiones, quisquis externis principum praesidiis usus, vel pecuniis, sibi than aut alioqui quamcunque Ecclesiae dynastiam comparat, aut divendit. Quumque Romanus antistes nihil aliud his multis annis egerit, non solum pro episcopo haberi se, sed nulninis vice tantum non adorari postulat. Caeterum de Conciliis hactenus, deque legitima Pont. Romani potestate, satis dictum est. Quanquam cur ea in re tamdiu haereret oratio, nihil erat. Sic enim existimo, neminem tam vecordi esse ingenio, cui, si mediocriter Evangelii literas spiritumque degustavit, tantus vitae Pontifftiae fastus et magnificentia non exemplo foeda, professione indigna, ac turpis etiam auditu videri possit.

Jam quoniam ex his labyrinthis et salebris, impedita aliquandiu, evolavit tandem oratio, eo veniamus, quod praecipue in Episeopo spectandum est, ut doctrinam simul cum moribus excutiamus, quo non dubitandi modo sed nec cavillandi etiam ansam cuiquam relinquamus. Nam quae haetenus disseruimus, licet per se gravissima sint, attamen quia communes duntaxat abusus vitro attingunt, minus forsan jus ipsum sedis premere videbuntur.

Hicque primtim mihi respondeat velim istorum aliquis, sed sanior paulo, cuique aliquid sit aequae mentis: Num censeat, quae a Christo autore relicta nobis proditaque sint, satis ad salutem esse? Si neget: rogo de Apostolis et Apostolorum auditoribus quid sentiendum, qui omnes simplicker Christi contenti Evangelio, nihil sibi ad salutem requirendum praeterea existimarunt? Sic enim scribunt: Et nos in Christum Jesum credimus, ut justificemur ex fide Christi, et non ex operibus legis, &c. Sin satis fateatur esse quae Dominus praestitit et praestanda docuit, quid tum opus tot praescriptis et rescriptis Pontiffcum, tot sanctionibus, ceremoniis, legibus, tot distinctionum et articulorum formulis, tot amaxaeeis loqua-cissimorum codicum laqueis, et laqueorum plaustris? Quae omnia si eadem tradunt: quae Christus, superflua et ociosa sin diversa, etiam impia sunt. Sed bellam hic elabendi rimam reperit Theologorum argutia, ad traditiones communiendas.

Verum, inquiunt, sed promittebatur Spiritus sanctus, quo suggerente cuneta perfectius justoque ordine patefferent. Audio, et agnosco Christi verba, quae praecdunt. Ipsi vicissim audiant quae idem subjungit, inquiens: Quaecunque ego dixi vobis. Docuit ergo ille veritatis Spiritus, sed quae prius docuit Jesus: nec tam novam instituit religionem ille, quam eandem confirmavit: magisque fiduciam hominibus, atque testimonium veritati, quam novam aliquam doctrinam advexerat, ltaque testem eum promittit Dominus. Nec sane aliud declarant Petri et Apostolorum conciones, qui jam perfusi promisso Spiritus charismate audacius quidera loquuntur apud plebem, sed non aliud tamen, quam accepissent a Christo prius. Caeterum quod ad leges alias novasque sanctiones Ecclesiae inducendas attinet, ea de re explicatissima extat ipsius Spiritus sancti in Actis sententia, ubi Petrus, inito inter Apostolos Concilio, in haec verba testatus, Visum est, inquit, Spiritui sancto, et nobis, ne quid praeterea oneris imponatur gentibus, nisi, etc. Quanquam neque horum etiam quae imponebantur, quicquam novurn erat, sed cuncta e veteri lege repetita.

Deinde ut paucissima quidera ilia, ira nec duratufa omnia, sed ad ternpus duntaxat non-nulla pro ingenio ac imbecilitate quorundam dispensabantur.

Et quorsum ergo tot decretis opus et decretalibus onerariis, nisi aliam nunc sentiamus Spiritus sancti mentem esse, quam olim fuit? Quanquam nec id adeo querimonia, dig-num, quod ad turbam artinet et immensitatem decretorum. Quin nec id rursus tantopere quaero, utrumne in tanta traditionurn multitudine nihil insit humani lapsus? Non enim vel tam caeci sumus, quippe homines ipsi, ut quid humanae imbecillitatis ferat conditio nesciamus; vel tam morosi, qui in multis bene dictis pauculos interspersos naevos condonare non velimus. Omitto hic de panis, salis, cinerum, cereorum, palmarum, templorum, campanarum, aquae, ignis, et elementorurn omnium consecratione, de purgatorio, de temporum et dierum observatione, de cibis et nuptiis interdictis, quas Paulus doctrinas vocat daemoniorum, de reliquiis, imaginibus, votis, jejuniis, ferris, pompis, idque genus sexcentis ceremoniarum nugis dicere. quae etsi Siculis gerris sint vanlores, ac majestate Christianae religionis indignae, tamen quia periculo minus sunt exitiales, minus in his consisto. Illud specto, quis scopus tandem doctrinae illius, quis finis, qui fructus, ac quaenare pertendat denique.

Huc itaque post multa tandem devecti, consistimus in hoc, Judices: jam non quam scelerosus, quam contaminata vita, quanta superstitione opertus, quam incultus, stupidus ac barbarus, quanta infiatus ambitione, quam alienus ab omni jure illius tituli quem prae se fert, quamque prorsus cathedra ilia indignus sit Romanus Pontifex — verum illud nunc in judicio versatur, ac oratione nobis perquirendum: Hi duo, Christus et Pontilex, an sibi adversentur mutuo: an norurn doctrina iisdem principiis et fundamentis constet, an diversis: an ex eodem spiret fonte, num in eundem conspiret finem breviter, an altera ullo modo cum altera consistere queat.

Quod si planurn oratione fecero, non posse, nunquid restat, Judices, quin Pontificem Romanurn non jam Christi vicarium, ac ne Christianurn quidem hominem, sed Christi confessurn hostem et perduellionem ipsi confiteamini? Neque vero difficilis adeo ejus rei probatio fixerit, modo impetrari a vobis tantisper poretit, ut sepositis exterms rerum nominibus et titulis, res ipsas, ut sunt, nude simpliciterque velitis introspicere.

Quantumvis Christi insignia, vicem, titulum mentiatur Romanus Episcopus, quid tum postea si re ipsa nihil omnino Christi, nihil non adversus Chrisrum habeat? Quid adeo ad rem, quamlibet in 1oco ter sancto sedeat, si ipsc ter quaterque omni iniquitatis genere vitam ostendat abominandam: praesertim quum e prophetion scriptum non ignoretis, abominationera desolationis in loco staturam sancto: rursusque in templo Dei sedere eum oportere, quem Apostolici Antichristum venturum praenunciabant, Imo hoc ipso nomine, probabilior etiam hujusce rei videri poterit suspieio apud prudentissimum quemque, quo sanctior sit locus quem occupat. Submoveamus itaque paululum externa ista, quae etsi per se simpliciter mala non existant, tamen quoniam ejusmodi sunt, ut malis aeque ac bonis evenire interalum queant, nae certum de se judicium constituant, nos rem ipsam potius, quid verum, quid falsum, quid cum verbo Dei commune, quid diversum habeat, consideremus. Quae omnia ut plana vobis oratione fiant, possem hic communi disputantium more varia e Scripturis testimonia, hinc inde, ceu puncta colligere. Verum qui sic disputant contra Pontificem, diligenter illi quidera multa, at minus tamen quam omnia videntur mihi dicere. Nam ut muha contra eum graviter et recte congerunt, ita multa simul relinquunt illi, quibus se ex adverso tueatur. Deinde in hoc etiam plus satis causae, quam impugnant, indulgent atque concedunt; rati ea solum, quae e diversis Scripturae locis sparsira contra eum citant, adversari Pontifici. Ego contra sic existimo, Judiaes, in verbo Dei non solum multa contra eausam hanc Pontificiam inveniri, sed ipsum etiam fundamentum, vim, naturam, corpus denique et animam totius Scripturic huic ejk diame>trou repugnare dixerim. Quod ut illustrius a vobis intelligatur, animum quaeso studiosius advertite, Christiani proceres. Nam ut res recte suis finibus metiamur, nec partes solum Scripturae aliquas, sed principia, progressus, finetoque illius universurn intueamur: quid aliud mens ipsa vult, sensus, ratio, tota denique series ejus et methodus, quid aliud inculcat, quo collimat, quo tendit denique, nisi ad hunt unum scopum, ut Christum nobis ac gratuitam cum illo et in illo salutem polliceatur?

Declarant hoc tot ab initio Dei promissiones, tot urnbrae et typi vetustae legis, tot prophetarum oracula, regni Judaici praeludia, et seminis continua conservatio: donae demum Semen veniret Christus, in quo benedicendae erant omnesgentes. Unde Paulus ut praeclare omnia, ira illud divine dicebat, finem legis esse Christum: quem alibi fundamentum, alibi corpus quoque vocat, caetera omnia pro umbris statuens quae praecesserunt. Hoc qui non intelligit, aut aliud in Scripturis quaerendure sibi putat in quo conquiescat procter Christi solam notitiam et fidem, ad quem omnes Dei voces properant, omnia festinant tempora, omnes omnium conjiciuntur oculi, is methodurn ac mentern areaham Scripturae se ignorare fateatur. Solum hunc, tot seculis, lex prisca parturiebat: Evangelium demure peperit: sponsa suscepit Ecclesia. In hoc uno omnes laborant et constant Dei promissiones, Amen. Nae aliud nunc habet fides nostra quod recipiat, eui inhaereat, nisi hunc solum Christum eumque crucifixum. In hoc uno omnis proposita medela est, quaecunque ingruant adversitates. Peccator es: hoc solum habes propitiatorium. Animus te accusat: hic major est animo tuo. Ira ac timor Dei te consternit: hahes hic mediatorem, cui tuto fidas. Concutit te mortis horror, nut morbi gravitas: hic mortera profligatam ac spoliatam habes.

Injuriam pateris: ultionem hic addueit retributionis (Esa. xxxv.). Pauper es: in hoc abundas, non caducis, sed veris bonis. Servus es, miser es, caecus aut mancus es, sterilis eunuchus, infamis, exosus, tardus, imperitus, fatuus es: denique quicquid adduxeris malorum, nihil homini accidere potest tam magnum, quin hic infinitis partibus sit major, caeteris omnibus salutaris: nec ullis formidabilis, nisi his potissimum, qui minime juxta hunc mundum infelices sunt, maximeque praeferoces. Postremo, ex hac unica testamenti area omnes saintis et gratiae thesauros gratis et abunde haurimus quotidie per fidem solam, quotquot in eum credimus. Unde quisquis sitit, bibit: quisquis esurit, epulatur: non precio, sed prece: non meritis, seal gratis: non quia digni simus, sed quia promisit Pater: quo nomine aeterna sit illi laus et gratia per omnes Ecclesias, Amen.

Habetis Scripturge methodurn summariam: videamus nunc Pontiffcite theologice summaro. Quae si ad Christum nos unice traducat, si ejus potissimura gloriam spectet, conscientias in illo erigat, me etiam in primis applaudcute erincat cansam. Sin alio ducat, ad indulgentias, ad satisfactiones, purgatorium, aa Francistum, Dominicum, divos et divas sexcentas, ad monasteria nos releget, ad regulas obstringat, ad merits humanae supererogationis transferal; in summa, si quum divina volumina nihil magis doceant quam Christnam hie nihil minus spiret quam Christum, non ego hunt omnis Scripturae ignarum, indoc-tum ac stupidum, non Christi vicarium, non Apostolicurn successorem putem, sed inimicum crucis Christi et publiege consolationis et salutis humanae perduellionem liquido profitear. Non patitur D. Paulus vel seipsum vel angelum coelo audiri sine anathemate, aliud afferentem Evangelium quam ipsc docuerit: et nos Pontificem, Evanglium tot modis diversum statuentem, nondum anathemate explodimus e templo? imo, in templum Dei, atque in Christi vicem reponimus? Vis videre, illius atque Christi quam diversum sit Evangelium? Clamat sublimis Christi Apostolus, sub lege non esse nos sed sub gratia. Contra Pontificum tot leges, tot scita, jura, sanctiones, decreta, cautiones, articuli articulis sine fine cumulati, quid clamant aliud, quam sub gratia non esse nos sed sub lege? Non fert in Evangelio Dominus frustra colerites Deum prae ceptis et doctrinis hominum: contra sine iis frustra coli Deum putat ceremoniosus Pontifex, nec alia re fere pietatis metitur summam. Toties tamque graviter in cos effervescit igneus Apostoli spiritus, qui e libertate in quam vocati sunt ad egena mundi elements relabuntur, quibus denuo servire volunt, dies observantes, menses, tempora et annos. At quid aliud universa Pontificis tradit philosophia, quam elements mundi hujus obsoleta: Ne tetigeris, ne gustaris, ne contrectes: ham in his tribus illins omnis consumitur liturgia. State, inquit ille, in qua libertate vos liberavit Christus, et jugo servitutis nolite iterum contineri.

Quid iste? Accipite, inquit, jugum castitatis, obedientiae et paupertatis, quod semel admissum nunquam deinde excutietis. Breviter, illius glossemata omnia, volumina et codices, quid ubique spirant, nisi servitutem? Quid in tots illins theologia libcrum? Tot argumentis infulcit Paulus, Christum in ils evacuari, qui in lege justificantur (Gal. v): Et tot suppliciis saevit Pontifex in eos, qui aliter quam admixtu legis gratuitam salutem statuunt. Melius est, inquit ille, nubere, quam uri. Affirmat hic, satius esse uri, qualm nubere. Propter fornitionem, suam cuique uxorem designat Apostolus: e diverso Pontifex fornicationem, modo cantata, apefro praefert matrimonio. Tam accurate literis Apostolicis praemonemur, novissimis temporibus affuturos, qui connubia, cibosque legitimos prohiberent, eorumque doctrinam daemoniorum appellat Paulus.

Jamque haec ipsa non tempora solum, sed et doctrinas, et autores ipsos, ob oculos prsesentes cernimus, audimus quotidie, ac manibus fere terimus nostris: et tamen nae cavemus admoniti, nee instituti sapirons, denique nec luminihus nostris nae Apostolis Christi habemus fidcm. Clamat apud prophetam misericors Dei Spiritus: Misericordiam volo, non sacrificium.

Reclamatpraepostera Pontificis religio: Sacrificium volo, non misericordism. Audiruns ex ore Domini semel atque iterum: Non facies tibi sculptile, nec omnem similitudinem. Contradicit Pontificis autoritas, statuens, mandans, interminans, indicto incendio supplicio, si quis contra imagines hiscere audeat. Denique quaqua versum res inter se conferamus, nihil in natura rerum dissimilius, qualm hujus cum Christo undique pugnans professio. Quae quum its sint, vestrae erit prudentice (ingenui Principes) vobiscum deliberare, quum utrique simul, in tanta diversitate toorum et disciplinae, favere, sine alterius injuria nequeatis, idne malitis, ut Christo magis an Pontifici vestra serviat antoritas. Nam si homines hi, in quos saevit tantopere potestas vestra, non suam agant eausam sed Christi, non suum captent compendium, non vitam expetant, non tranquillitatem ambiant, non opihus inhient, sed haec omnis studio Christi potius pro rejectis habeant, ut illius jus, non suum, cum Ecclesiae incolumitate retineatur: — cogitate, non tam illos esse, quam in ipsis Christum, in quem universa persecutionis vestrae consilia conspirant. Quod qualm diutumum sit futnrum, nescio: certie perpetuo vobis tutum esse non poterit. Nam utcunque nunc se habeant procemia, utut miseri ac imbelles videantur quos nunc opprimitis, tamen post epitasin tam turbulentam, catastrophe demum et exitus fabulae declarabit, nequaquam mise-rurn esse Eum et imbellem, qui in suis plectitur. Unde non tam ego crudelitatem deploro quorundam, quam stultitiam adverto, qui tanto eonatu pughaut contra eum, qui natura nec vinci, nae loco moveri potest: nihil agentes aliud, quam calaes jactent contra stimulum. Et quid unquam Pontilex de vobis tantum est bene meritus, si rem velimus ad calculos subducere, quamobrem tam derotis animis in illius conspiretis patrocinium? An unquam pro vobis mortuus est Romanus Pontifex? An vobis sedare iram Patris, an offensas condonare, an mortis acerbam, acerbiorem diaboli servitutem cervicibus vestris excutere, potentinto frangere, mortuos vos resuscitare ad regni sui immortalem foelicitatem potest? Et qui. haec unus potest omnia, quique se praestiturum pollicetur, quum nemo posset ahus, ejus vos desefta causa, tam sancta et mansueta, ad inimici impuri homuncionis perditissima castra, hoc est, ad vestram ultro perniciem sic ruitis praecipites? Solent, qui deserto imperatore suo ad adversarias partes desciscunt, allqua navatae militiae metcede attrahi. Vosque quid tandem emolumenti Pontifice homuncione vobis pollicemini, etiam quum in illius gratiam omnes piorum animas sub ara miseritis? Ut victoria una cum illo fruamini? Scitis victurum esse Agnum, invitis omnibus. Quin et nunc magnam quoque hujus sedis pattern debellatam cernitis, in tacito optimi cujusque pectore. Ut opibus vos augeat amplioribus? Imo has illi vos impenditis. Ut hbertatem largiatur? Majorem amittitis. Ut vitam reddat beatiorem? — quum Eum deseritis, qui solus est vitae autor. Et quid tandem homini possit ab homine contingere tanti, ut vos adversus Dominum incitet et adversus Christum ejus? Aiunt vulgo, multum valere fascinum. At quo tandem fascini genere sic corripiuntur Christianorum animi, ut in Romani nescio cujus barbari et externi homuncionis gratiara, qui nec cognitus nec cognatus ipsis vel profuit hactenus vel unquam profuturus est, in charissimos amicos, propinquos, sanguine, patria communi, officiorum denique quotidiana necessitudine conjunctos, forsan etiam bene meritos, plusquam parricidialibus odiis tam atrociter efferantur: idque non alia causa, quam qua summas illis deberent gratias, nisi sibi ipsis summam foelicitatem cum publica regni dignitate conjunctam inviderent!

Quanquam non tam haec generosis animis vestris, quam allis potius male feriatis quorundam ingeniis imputanda duxerim. De iis loquor, quos falso nomine theologos et episcopos, veto lupos, ursos, et leopardos-diceretis.

Qui quum se lumina orbis profiteantur, omnes scintillas et vigorera verae pietatis extinguunt, natura saevi, religione praeposteri: quorum alteri Reipublicae, alteri Ecclesiae sint exitiales. Non perinde eodem omnes carbone notandi sunt. Neque enim aequum ruetit, quum non aeque endera in omnes competant, paucorum malitiosam improbitatem in torres ordinis redundare infamiam Quin in hoc genere multos scio civiliores, quibus merito seditiosi caeterorum tumultus displicent: alii rident, quidam dissimulant, alii spe commodi, nonnulli metu aut fayore privato verius quam judicio applaudere videntur fabulae, quam inviti spectant: qui etsi errent cum caeteris, tamen quia simpliciter errant, et sine aliorum injuria, minus hac oratione mihi exagitandi sunt. Verum quemad-roodurn inter animantium (ut dixi) genera, quaedam innoxia, alia ad usus necessarios accommodata, nonnulla si non natura, officiis tamen mansuescunt, sunt rursus quae in hoc tantum nata dicas, ut allis molestiam et perniciem moliantur: sic in humanis rebus nulla Respublica, nec vitae genus est, quod suns non vomicas habeat et kakobou>louv . Iterum atque iterum admoneo, non omnes esse istiusmodi: ne quisquam putet haec affectu magis quam judicio in ordinis ullius dici contumeliam. Nam ut pro bonis libenter supplico, ira nec improbos nisi invitus attingo: idque admonendi magis quam arrodendi studio, vitia scilicet hominum insectans, non homines: famosos enim libellos et desultorios, si quisquam odit alius, ego in primis detestor. Itaque in reprehenslone tam necessaria, quum nemo se norninari videt, nemo se accusari putet. Et tamen utinam nulli essent istic ejusmodi, qui nunquam satis reprehendi mereantur, quum ipsi nihil sint quam faces et pestes reipublicae. De quorum table et immanitate si dicendum mihi tantum esset quantum deberem merito, efficerem forsan oratione, ut nuila fera aut tygris vobis, si cum horum conferatur virulentia, non cicur videri possit. Sed quid ego importunam horum crudelitatem, saevitiam, superbiam, malitiam vobis depingam, Judices, si haec ipsi non videaris? quaeso quid vox illius declaravit hominis (si non belluae magis), qui frequentissima conclone non ira pridem dixisse auditus est: Rempublicam illam nunquam sibi nec Reginae tranquillain fore, quoad, funditus ad internecionem deletis omnibus in Anglia Evangelicis, ne unus superesset virus.’ Quasi non satis huc Reginae mens propenderet, nisi isti nimis velut cessantem instigarent. At cur non Alecto haec, cum tyrannoillo, universae genti Britannicae unam optabat cervicem, quo, uno ictu Anglis semel extinctis omnibus, sola sibi omnes possideret mitras? Huc enim tanquam ad unicum suae foelicitatis scopum omnia tendunt studia istorum et cogitationes, nihil fere spitantes aliud quam bonorum caedem, quo ipsis impune regnare liceat. Zelum quidem ostendunt Dei, sed citra scientiam optimo cuique perniciosum. Charitatem lingua gerunt, factis nihil quaerunt nisi sanguinem fratrum et lanienam. Pietatis mire praetexunt studium: sed haec pietas sola in ceremonialis sita est, quas nec ipsi adeo magni faciunt.

Sed vident isti ad quaestum suum oculatissimi Argi, ex his ceremoniis quam opimum metant lucrum. Vident hinc suppetere, unde alant aves, canes, caballos, famulitia, et Pamphilas fidicinas: unde satrapas et Lucullos agant, et reverendissimos titulos demereantur apud populum. Citius quam haec amittant, coelum et terram patientur misceri incendio. Dominari volunt quoquo modo, et haberi in precio. Unum obstare perspiciunt, bonorum et doctorum judicia. Quoniam itaque, nisi ils sublatis, nihil se vident proficere (homines quippe per se abjectlores, quam ut quicquam Republica dignum praestent), tubam omnibus modis intendunt ad saevitiem; Mitissimos principum ammos, hoc est Reipublicae fontes, vitiant; Consilia instillant, non quae honesto, sed quae ventri suo ac compendio serviant: simile quiddam exercentes in rebus mortallure, quale Atae tribuit Homerica natratio. Et tamen haec carcinomata suum invenerunt seculum; invenerunt non solum qui fareant, sed etiam qui autoritate eos arment publica; hoc est, qui gladiron furiosi in manus porrigant. Quod si ita fatis ac divinae providentlae visum est, nos in posteriora haec tam turbulenta tempora (tot ante seculis ab Apostolis praevisa) incidere, in quibus violentlae et autoritati adversus innocentiam tanrum liceat, ferimus aequanimiter, et cedimus temporibus, Judices. Sin aliquis adhuc locus prudentum consJills et bonorum votis relictus sit, id a vobis (nobilissimi Heroes) supplicabundi pro Christo expetimus atque obtestamur, malitiosam horum intemperiem vestra compescat autoritas: quo vel ab errore in viam resipiseant, vel ut moderatius saltem rem agant, ita ut theologis dig-num est. Si haeresin putent quiequid adversetur suis placitis, nihil ergo placeat, nisi quod rectum sit: nihilque exigant a populo, ultra salutis necessitatem rursus nec populus detrectet, quod citra impietatem praestare poterit. Ira fiet, ut dura civili temperamento utraque pars nonnihil concedit alteri, pax fortassis aliqua utrinque coeat, mea quidem ratione foelicius, quam violentis istis clamoribus, rabiosis insectationibus, fasciculis, carceribus, fumis et incendiis; quae multo gravius malum exasperant, cui mederi magis conveniebat. Scio gravem ortam in Ecclesia Christi tempestatem: sed quae paulo momento sedari initio potuisset, si viset impotens rabies quorundam abfuisset. Quin necdura adeo oranera exiit spem medelae recuperandae, modo relegatis affectibus prudens et temperata moderatio succedere possit in gubernacula. Sed ante omnia, si medelain cuplinus, a fonte ipso ordiendum erat, unde primum profluxit morbi occasio. Frustra tentat medicus vulneri obducere cicatricero, nisi prius repurgata sanie, quae ulceris radices obsidet. Provenit autem magna hujus tempestaris pars non aliunde quam ex corruptis judiciis, caecis affectibus, ambitione, fastu et philautia quorundam huc spectantium, magis ut ipsi autoritate dominentur, quam ut populus subjiciatur Jesu Christo. His principio rite perpurgatis fontibus facilius deinceps ad causas alias subnascentes progrediemur, quae mihi videntur in hominum inventis, et in multitudine traditionum atque articulorum sitae. quae quoniam fovendis dissidiis non mediocrem subministrant occasionem, proxima fuerit incendii extinguendi ratio, si materiam ipsam camino nimium conflagranti subtrahamus. tum si qua in his videbuntur controversa, in quibus non satis consentiant factionurn partes, modesta velitatlone res inter doctos transigatur. Ita fiet, ut mutua placabilitas aut exitum inveniat offensionum, aut ternpus tandem remedium afterat. Semper interim scholae suam retineant libertatem. Fustibus cogere tyrannorum est. Doceri amant conscientiae, vultque docere religio. Docendi porro efficacissimus magister est amor. Hic ubi abest, nunquam ibi quisquam vel docere dextre, vel quicquam percipi non sinistre poterit. In primis ab omni autoritate submoveantur seditiosa capita, et contentionis faces, nihil quaerentes aliud quam discordlae seminaria. Postremo, si alia ratione consentire nequeamus in ils quae sunt leviora, satis sit tamen in praecipuis fidel capitibus non dissentire. Leviora autem dico, quaecunque extra Scripturam inducuntur, quantumvis alioqui a magnis autoribus profecta. Quid pugnantius elementorum natura: et tamen quam amabili faedere eadem in humano conjunguntur corpore? Ita quid obstat, quo minus in levioribus istis interdum dissentire liceat, incolumi interim atque irrupta Christianas amicitiae tessera? Magnus est gradus ad concordJam sarciendam, ex animo voluisse concordiam. Nunc perinde rein agunt quidam, ac si nihil, vellent minus quam concordiam coalescere. quaeso quid erat necesse Bonerum tot articulorum rhapsodiis et evanidis nugis praster necessitatem onerare Ecclesia’s Dei, iis maxime temporibus tam exulceratis: quihus sciebat nihil aliud se profuturum, nisi ut Camerinam, jam plus satis perturbatam, majori patrias tumultu exagitaret? At quanto se dignius fecisset, si traditionum potius ejusmodi jactura patera redimeret Ecclesiarum; quum ex illa nihil accidere posset detrimenti, sine hac consistere Christi Ecclesia omnmo nequeat. Haec atque alia, quae publicas concordias intersunt et tranquillitatis, quum in genere ad omnes bonos viros pertinent, quicunque rempublicam velint esse salvam, tum in primis per illos agenda erant, quibus ex professo creditum est ecolesire procurandae negotium. Nunc quum in istis nulla spes ecclesiae in melius restituendae eluceat, imo quum non aliis magis autoribus debeamus hoc quitquid est incendii in republica acceptum; unum superest secundum Christum in terris perfugium, ut ad mitissima subsellia Clementiae vestrae, summi maximique Proceres, refugiamus, qui in republica hac (si modo respublica dicenda sit) quantum pro pietate velitis vestra, tantum pro autoritate efficere potestis. Quarum alteram a natura vestra, alteram a fortuna, utramque pariter a Domino accepistis, in hoc, non ut privatim vobis ipsis, sed rebus in commune publicis consuleretis. Ac de pietate quidem vestra initio orationis nihil me addubitare dixi, de qua nec adhuc addubito. De autoritate nune extrema orationis parte quaedam vicissim, sed leviter, attingam; quo non solbin quid fieri a vobis oporteat, sed etiam quo pacto, quod velitis, efficiendum sit, intelligatis.

Sic enim in hac causa existimo, rebus sic undique profiigatis, in tam offusa patriae ac religionis caligine, aut nullam humani praesidii scintillam usquam apparere, aut eam in vestra solum ope inclusam contineri. Atque ut alia spes nulla est, quae hominum possit esse, praeterquam in vobis solis, Judices; ita rursus unica duntaxat efficiendi ratio est, si quid omnino efficiendum Christi religionisque causa censeatis. Quae nisi adhibeatur, non solum vestra nihil praesidia, seal nec salus ipsa hanc servare rempublicam poterit. Non id nunc ago, nae eo specto, quo me duaeret fortassis humana ratio, aut pervulgata mundi consilia, ut ilico armis, copiis, aut fortitudine bellica, quantum valeatis adversus improbitatem experiamini. Etsi id quidem optimo jure vis istorum et effrenis ferocia promereatur, ut sireill quoque vi parique talione a nohilitate vestra retundatur; vobis tamen (Patres, Proceres) pro sapientia vestra cogi-tandum, non tam quid possitis, quam quid expediat: non quid hotum furor et projecta insania postulet, sed quid vos deceat, quidque causa sit ipsa dignum. Interim hoc loco, patrise et religionis negotium, quoniam natura dissimiles sunt, judicii causa secernimus. Quarum utraque quum opem vestram vehe-menter prassentem efflagitet, nos alteram studio, prudentiae, et fidel vestrae relinquimus, juxta parati vobiscum, vel si ilia pereat, perire, vel si per vos conservetur, vobiscum sinul et cum illa emergere. In altera, quoniam coepi-mus operam implorare vestram, consilium etiam quonam pacto cam aptissime porrigatis ostendimus: non ut armis (ut dixi), retro, viribus, potentia Reginam vestram velitis, etsi maxime possitis, lacessere; sed precibus magis, votisque simul junctis, et consiliis sollicitetis. Nec quisquam enim dubitot, utcunque voluntatem alienam a re Evangellea prae se ferat, quin vestrae tamen obtesta-tioni aures praebeat obsequaces: primum quae eo sexu procreata sit, ut faemina quum sit, non silex, fiaeti ac molliri queat: tum ils majoribus, talique nobilitate producta, ut natura pariter et voluntate amans sit nobilitatis. Cui deinde printer haec adminicula acaedit insuper, quod nuper audio in Anglia nonnihil demure interquiescere persecutionis acerbitatem. In qua mansuetudine si pergat ita, ut coepisse fertur, Regina, haud multum desperandum video, quin cum paterni regni successione, nomen quoque suis dighum majoribus relinquat posteris. Jam haec heroica in Regina indoles, quum nunquam tam aspera fuisset, ut arbitror, in Christi plebem, nisi quorundam sinistris consiliis magis quam sua voluntate abducta; quumque eadem nunc, sua sponte, etiam utcunque serenitate non abhorrere videatur; quid tum futurum existimemus, si ad hanc naturas propensionem vestrre porro praces, suasiones, consiliaque se adjunxerint?

Sed ad eam rem pernecessarium fuerit illud in primis, quod unum omnium maxime ad vestram simul et patriae salutem attinet, ut vos qui coryphaei sitis Britannicae nobilitatis, cum vitro seria resipiscentia, concordia simul mutuo charitatis et virtutis nexu conjungat. Emendatis primbin aderit Dei, secundans consilia vestra, favor. Concordes porro Maria regina amplectetur lubentius: denique ita consiliis eadem impensius acquiescet.

Parum adhuc dico: addo quod a me hoc quidera tempore necessario, pro vobis etiam utiliter, dictum posthac comperietis — Supplex etiam ultro aderit, ad omnem voluntatem ves-tram parata, si vos stabill eonsensu inter vos cron virtute concordes, eadem velle eademque riolie in republica conspexerit. Contra, si discordia diffluitis, facile vos singulos contempserit: vixque jam unusquisque vestrum, recisis veluti potentira vestrae nervis, virtute, plus quam quisque de ima multitudine gregarius valebit. Facile ex printeriris longo intervallo rebus, quid nunc consimilibus temporibus sit expectandum, judicari, potest: si prudentes modo, etiamsi non vates simus.

Nam, ut ultras a Caslvellani temporibus rem repetamus, quae res jam olim reipublicae hujusce libertatem Romanis prodidit imperatoribus, nisi distracta inter se ducum et nobilium Britannorum potestas? Quae res alia Pictos, Gallos, Seythas, et Scotos induxit? Praetereamus illa majorurn nostrorum tempora, et ruinas tum regni hujus, quae quoniam bene sopitae sunt, priestat nunc non refricare. Succedunt post haec furiosae Danorum semel atque iterum irruptiones: nec multo post Normanici victoris tempestas secuta est. Semper haec fuit Insulae hujus fortuna qubedam propria et conditio, ut quamdiu conjunctis simul viribus ipsa sibi cohaerens eum virtute et concordia viveret, nihil ea firmius adversus omnem hostilem impetum: contra, ubi intes-tina discordia dissiliret, nihil eadem unquam impotentius ad levissimas etiam calamitates reprimendas, sive quae ab externis hostibus imminerent, sive quae ad internam religionis discordiam pertinerent.

Ego, quum perlectis Annalibus vestris fortunam hujus perpendo Reipublicae, gravem profecto necessitatem fuisse video, cur a majoribus nostris, sapientissimis viris, singularis potestatis forma haec, quae nunc est, constituta, atque ex Heptarehia in MonarchJam commutata sit. Qua nulla est, fateor, constitutio ad Rempublicam gerendam accommodatior aut expeditior, maxime si talis contingat Princeps, qui se intra virtutis ac modestiae leges contineat, possitque sese non minus quam alios regere.

Verum rursus quum animadverto, quam graves saepe turbines excitare in Republica possit monarcha, si immoderatus sit, quatoque praeceps subinde fertur in tyrannidem, immuto iterum voluntatem, ut nihil existimem perniciosius bonorum capitibus, quam illud quod apud Poetam est, ei=v koi>ranov e]stw . Quaeso enim, in tali imperio quantulum ad eivium salutem interest, apertusne hostis grassetur foris, an tails intus foveatur Princeps, cui quum nihil daest ad laedendum praeter occasionem, ea tum accedit ad pravam voluntatem autoritas, ut nihil libeat tam turpe, quod non impune liceat? Nisi quod illic fortiter dimicando cum periculo decernere miseri, hic vaeorditer ju-gulum praebere miseriores, coguntur cives. Atque hae quidem difficultates et discrimina, non dubium, quin multo ante a prudentissimis viris et scriptoribus perspecta fuerint, qui in constituenda Republica monarchiam laudaverunt. Eamque ob causam sapientissime ab iisdem priscis philosophis acutissimisque homothetis factum arbitror, qui rem politicam in tria partiti genera (ajrcontikonauson ) publicam hanc et senatorlain noblhtatem semper cum monarchia conjunxerunt, quae partim autoritate legitima, partim sapientia et consiliis Principis, si plus nimio difflueret, impotentes cupiditates temperarent. Atque ob hoc ipsum maxime adjunctum videtur cum monarchia medium, et interjectum illud inter plebem et principem genus, quod Nobilitatem regni, seu Consilium dicimus, quippe ne quid vel alteri patti quod iniquum sit, vel alteri mrsus quod sit tumultuosum, liceat. Quo demum temperamento fiet, ut quae duo maxima in omni Republica incommoda, et solae fere pestes sunt, utrinque exeludantur, tyrannis et seditio. Scio equidem et fateor, meum non esse viris summatibus et consiliariis, multo minus Principibus, quid faciendum sit dictare; insaniam enim, si in mentern id unquam veniat. Caeterum, quoniam in religionis nunc rebus versamur, in quibus usus, meditatio, aetas et experientia mediocris aliquid fortasse vobiscum me docuerunt, audacius, si non hortandi, at supplicandi, necessario impositum hoc tempore officium assumo.

Inter quos omnes tuam in primis Celsitudinem Augustissimam compello, Maria Regina, ut tandem aliquando post longas tempestates acerbissimorum temporum, aliquam serenitatem patrim indulgeat lux Clementiae tum. quae-cunque illa causa fuit, quae nobilissimum animum tuum sic in tuorum exasperavit caedem, certe non id babes ex natura tua, non generis tui, non ex professione illius, quem pro nobis occidit Pharisaeorum persecutio. Crede, crede mihi, Maria Regina, non hic potestatis gladius tibia Deo adversus istos donatus est, quos tantopere persequeris, sed alios: sicarios, homicidas, adulteros, latrones, perjuros, blasphemos, idolatros, lenones, rebelles. Hi sunt pestes illin et strumae Reipublicae, qui religionem Dei violant, qui regni tui infestant statum denique qui tibi vere non favent, nisi tu Deo tuo omnino non faveas. Ob hos existima malefactores datum esse ac institutum a Deo potestatis tuae exercendae gladium, non hos qui nihil commeruere. Quanquam de causa illorum, quo-niam dictum est satis, nunc apud tuam Celsitudinem non disputo; quos utcunque Majestas tua habet pro haereticis, tamen quia fieri possit, ut aliter videatur Majestati divinae, praestiterat tam sublimes controversias illius relinquere ju-dicio. Interim tibi quando obsequentissimi sunt ex animo subditi, certe san-guini et vitae parcendum erat, satis per se superque multis insidiis et casibus subjects, etiam si nos mutuo non devoremus. Intelligit enim quod res est sublimis tug prudentia, quum multa hominibus largiri opulenta tua possit foelicitas, vitam facile multis eripere, nemini ereptam restituere poteris. Unde merito laudata est divina illa Theodosii junioris vox, qui ab amicis incitatus, ut obtraetantium et inimicorum quosdam mortis vindicaret supplicio — Imo, inquit, utinam vel mortuos mihi in lucem revocare liceat. Atque ille aperte, etiam Imperator, condonavit noxiis. Nec minus laudis et pietatis plena Alexandri verba extiterunt, qui matri Olympiadi per novem menses sollicitanti ad quendam occidendum, humanissime respondens, Aliam quamcunque postulate mercedem jussit, hominis vitam hullo pensari posse beneficio.

Quanquam si exemplis utendum, quo nobis oculi potius flectendi, quam ad Deum, verurn omnis virtutis archetypum? Qui cum passim multis Scripturge verbis, pluribus vero exemplis nos a saevitia ad clementiam revocat, tum illud unum e libro Reg. ii. attentiore paultim consideratione tua quaeso advertat sublimitas: ubi ob Davidis peccatum ultio divina in Israelem vehementius con-flagrusset, ac jam oceisis millibus aliquot angelus adhuc desaevire voluisset, quid Ille? num jussit progredi, nullumque misericordiae sibi locum reservavit Divina pietas? Non opinor. Nequaquam in perpetuum irascitur Ille, nec in internurn comminabitur. Quid ergo? In Scriptura quid audimus? Misertus est, inquit, Dominus super afflictionem, et ait angelo percutienti populum, Sufficit, nunc contine manurn tuam.

Libet enim Scripturge verba ipsa adscribere, quo non solum clarius ipsa in oculos incurrant, sed perpetual in animo tuo circumferantur. Atque utinam nunc Dominus misertus similiter Ecclesiae suae, idem vicissim tibi, Maria Regina, quod tum angelo percussori, dicat, Sufficit, reprime nunc manurn tuam. Nec dubium, quin file tacitis susurris tibi intus in animo insibilet, Satis est. Sed vereor ne quidam sint istic Spenserii, pessimo-rum consiliorum architecti, qui longe diversa cantione circumsonantes aures tuas, nequaquam illud salutiferum Dei melos (“ Sufficit”) occinunt, sed Babylonium potius illud e Psalmo seditiosa buccina increpitant — “ Exinanito, exinanito usque ad fundamentum in ea,” etc.: a quibus ego nocentissimis viperis Iongissime tibi, Maria Regina, fugiendum censeo.

Quin et vos deinde, praestantissimi Heroes, qui proximo autoritatis loco succeditis, appello: adeste consiliis jam nunc vestris. In hoc omnes incumbite junctissimis animis, pro fide, autoritate et diligentia vestra, ne quid dormitantibus vobis detrimenti capiat Respublica; ne quid publicis rebus male sit, dum vestris consultum sit bene. Si vos Divina beneficentia tot tantisque prudentira dotibus imbuit, ut possitis — si Respublica in eum vos locum posuit, ut debeatis — in commune quae sint optima consulere; agnoscite igitur officium vestrum, velitisque quod agnoscitis ut Christo suum jus, ut Principi sua dignitas, ut populo sua incolumitas sarta tectaque retineatur. Quod si humana nulla sapientia futurum arbitremini, ut tanta haec religionis dissidia, quibus sic omnes regni hujus partes corripiuntur in concordiam coeant; attamen illustre vobis documentum regendae Reipub. aperuit Serenissimus rex Edouardus, qui duas simul diversissimas factiones summa cum moderatione regere et continere potuit.

Et qui minus idem a vobis pari temperamento praestari possit? Quid erat necesse hunc Ecclesiastieae contentionis funem utrinque intendi tam acriter, ut jam neutri parti liceat per alteram eadem in Rcpublica vivere?

Qui si eo spectetis, hucque omnes conatus viresque vestras convertendas statuitis, ut diversam doetrinam hanc, quam haereticam dicitis, funditus e medio sublatam aboleatis, credite, credite hoc mihi, Judices, latius ea propagata est, ac profundius insider, quam ut ulla humana potentia, omnibus pariter collatis copiis, dissipari queat. Sedet quippe ea non in labris, non oculis, aut corporibus hominum externis; sed intus in conscientiis, in abditissimis animi sedibus, quam longissime a conspectu vestro reclusa reconditur; eruptura demum sua aliquando occasione, idque tanto vehementius, quanto nunc ferocius temporum violentia reprimitur.

Postremb aut cum illa Divinm simul Scripturin fundamenta convellere, aut cum hac illam retinere necesse erit. Quod quum ita sit, quanto mquius erat, aliquam inveniri moderationis viaro, qua vel si res incerta sit libcram subeat cognitionem, vel si certa, ut ea pars vincat, non quae major, sed quae melior; non quam hominum praejudicia, sed quam voluntas Dei Seripturaeque dictamen comprobet. Porro si vobis tantum non insit doctrinae, ut de tam arduis Scripturin controversiis constituatis, proximum est, cos adhiberi in consilium, quorum judicio et spectatae doctrinm fidatis tuto. Nunc quaee id est, quod quum dura sint in vobis factiones, quarum utriusque perpenditis studia, consilia, affectus quo tendant, iis qui pro homine Pontifice depugnant, quam qui pro Christo Filio Dei moriuntur, malitis credere? At quanto erat hoc loco et autoritate vestra dignius, vos, qui cmterarum rerum gloria anteitis, iisdem quoque ornamentis literarum adjungere adminicula, sine quibus manca et elumbis est prudentia vestra, quantumvis alioqui eximia. Quam ad rein si non usus vitae vestrae, si non consilia mea, si non clarissimi et disertissimi viri G. Turneri salutaris ilia, quam pro officio et fide nuper vobis propinavit, medicina, infiectet — exempla saltem Germanira hujus caeterarumque gentium permoveant. In quibus nullus fere accedit ad Rempublicam magistratus, literarum non minus praesidiis, quam muneris dignitate conspicuus. Aut sine haec quidera tot tantaque philtra animos vestros ad doctrinae studia accendant, quin aliena manu quam oculis propriis regi malitis, saltem divini verbi volumina in manus sumite, quae in hoc vos negotio abunde instruant. Ac sine id quidera per otia, lusus, aleas, choreas, venationes, aucupia, impetrari [non] poterit: attamen vel civilis vestra haec, qua polletis, prudentia, vel communis sensus, ex suecessu rerum argumentum capiat, quid de tota hac doctrinae ratione judicandura sit. Nam cam inde ab initio Christi semper doctrina vim hujus mundi sustinuit, tum his maxime temporibus eadem ipsa, invidioso nunc Lutheri nomine a plerisque insimulata, quoties per Pontifiaes, Cesares, Cardinales, Tetrarchas, tribunos passim, omnibus conjunctis copiis et consiliis, ex quo primam e squallore in luaem se proferre coepit, impetita est, si quid humana vis adversus eam valuisset? Caereram ut mirabill foelicitate sua hactenus contra omnes procellas humanas inconcussa victrixque emersit; ira nae dubitandum, quin hanc quoque vim vestram non dissimili eventu tandem aliquando exeutiet; locque majori triumpho, quo validius nunc oppressa h vobis, occumbere videatur. Solet quippe brachram Domini sic in hoc mundo ludere: qui ut rebus plerumque profiigatissimis affulget maxime, ita saepe humana molimina in uberiorem suae victorira laudem convertit.

Quapropter agite summi maximique Proceres, si frustra niti humanam opem adversus consilia Dei intelligatis, si successus ipsc satis vos commoneat, hoc quicquid est, absque Numine non agi, quod geritur; si tires vestri hi quos per-sequimini nihil in vos unquam, nihil in Rempublicam, addo, minus in Deum com-meruere; si nullis inimici sint, nisi iis quos Christus ipse habeat adversarios: quin si gratiam potius eosdem inire apud vos, quam supplicia subire, par erat pro innocentia; si denique haereticos ipsos non rei veritas, sed Episcoporum (non omnium sed) paucorum impotens ambitio, effrenis saevitia, corruptaque judicia efficiant — vos oro pro virtute et nobilitate vestra, si abetrent, ut instituantur fatitc; sin minus, parcat innocentira misericordia vestra. Satis jam tumultu-atum, satis fusum est Christiani sanguinis: satis ultioni, affectibus, privatisque emolumentis vestris darren est: denique satis vigilantia dormitavit, nimiumque diu vestra jacuerunt pectora. Nunc tempus est, si qua in animis vestris vigeat fratrum charitas, si quis patriae communis vos sensus tangat, ut posthabitis rebus vestris, Reipub. negotium, si unquam alias, agatis strenue: nisi non solam cum religione pattiare, sed vos etiam una cum patria, velitis corfucute concidere. Quanquam nihil equidem minus suspicor, quam Reipublicm studium vobis deesse, aut curam: quorum neminem esse scio, qui non votis omnibus Rempublicam esse salvam cuplat. Sed aliud in vobis deesse video.

Quid enim distractis adeo, et dissilientibus animis, fieri a vobis Republica dignum poterit, dum multi vestrum proditoriis insidiis in alios grassantur, multi metu mussitant, quisque diffidit alteri, nemo verurn dicit, sibi unusquisque timer, plerique aperte adulantur; postremo, dum quisque sibi privatim vivit, quae publici sunt officii perpauci cogitant, pauciores curant, paucissimi aut nulli praestant. Itaque fit, ut Respublica publicis veluti patronis deserta, vos fere etiam deserere nuuc ipsa, nulla re alia magis quam vestra ipsorum negligentia et supinitate, cogatur. quae si ils duntaxat, quos deseritis, periculosa esset, minus erat vobis laborandum: nune — eadem nullis unquam fuit, nescio quo pacto, quam vobis ipsis infoelicior.

Reputate enim cum animis vestris: longa non est memoria, quanta his annis quadraginta ordini vestro et nobilitati clades accepta sit, quot Illustrissimorum Ducum capita desiderata, quot nobilissimae inter vos familiae e sublimi dejectae gradu, et solo nunc adaequatae obsoluerunt.

Possent ex Annalibus multa hic proferri, sed ea cogitationi vestrae malim relinquere. Illud inter alia quale nuper spectaculum praebuit, quum, spectantibus vobis et conniventibus, clarissimus et mansuetissimus Regis avunculus, idemque Protector Regni, Dux Somersetensis tam nulla causa, et praeter Principis voluntatem, ad lictorem abduceretur? Nec tam ignari fuistis, quin Regem ipsum eodem tempore sumtoo versari in discrimine intelligeretis: ubi si evigilasset, ut par erat, autoritas vestra, nunquam in hunc paroxismum haec esset Respublica devoluta. Sed haec quae tempore praeterierunt, nos quoque oratione praetereamus. Nunc verb, si unquam alias, majorera in modum vestra evigilet prudentia opus est, cum propria non parum, tum maxime subditorum causa. Sique patrim communis vos non conjungit charitas, at idem conjungat Redemptor Christus; sal-tern idem hostis, et periculum jungat commune. Quid enim? An nullos esse existimatis, qui non illos solum propter religionem, sed vos etiam propter fortu-nas istas et sedes vestras, extinctos cupiant? Quamobrem ut finem nunc supplicandi faciam, quod supra et tories dixi, idem repeto. Si tam vilem hahearls civium vestforum sangumem, si nihil vos moveant tot hominum gemitus, querelae, lachrymae, bonorum miseriae; at vestra simul cum illis conjuneta fortuna flectat. Sin vero ulla subit animos vestros Reipubliaee charitas, si quod patrim studium maneat, si quid preces nostrae, si quid bonorum supplices manus, si quid denique Reipublicae, si quid Ecclesiae Christianae, quam advolutam genibus vestris putetis, fiebilis querela valeat — Rhadamantheam vestram appello pietatem, ut pluris sit apud vos salutis publicae conservatio, quam privatus quorundam affectus; nec quid possit pro imperio autoritas, sed quid aequitas potius civibus debeat vestra, consideretis. Nihil enim in omni officiorum genere aequius fieri arbitror, quam ut quorum vos patres patria conscribit, eos in filiorum loeo ascitos tueamini: quique suam in vos omnem reverentiam ac dignitatis autoramenta transferunt, iidem a vobis salutis ac tranquillitatis vicissim accipiant incolumitatem. Aut sine haee tot charitatis argumenta communisque patriae respectus vos adeo attingat, at quid vobis ipsis dignum, quid generosa ac heroica sanguinis vestri nobilitas tacito quodam sensu vobis suggerat, attendite. Nam quum inter humanos omnes affectus nihil sit tam hominis proprium quam clementia, qua Divinae naturae omnes imaginem referimus: tum a vobis, Illustrissimi Heroes, qui sublimiori in his terris gradu ad Illurn proplus acceditis, multo magis idem sane ab omnibus expectari convenit, maxime etiam sentiri hoc tempore necessarium.